“Als we niets veranderen aan de manier waarop we nu de economie aansturen, rijden we regelrecht en met hoge snelheid op een dikke muur. Om dat tegen te gaan, moeten we naar een economie waarin ethiek ten aanzien van de planeet en van de mens even belangrijk of zelfs belangrijker wordt dan arbeid en kapitaal.Betekeniseconomie-aanjager KeesKlomp: “Ik ben ervan overtuigd dat we er nog altijd voor kunnen zorgen dat we onze kinderen en kleinkinderen een betere wereld kunnen nalaten.“

Kees Klomp, auteur van het Handboek betekenisvol ondernemen, staat in Nederland bekend als een grote voorvechter van de betekeniseconomie (‘purpose economy’). Zijn credo luidt dat ‘de niet aflatende focus op geld en groei, leidt de planeet en zijn bewoners regelrecht naar de ondergang’.

Kees: “Om dat tegen te gaan, moeten we naar een economie waarin ethiek ten aanzien van de planeet en van de mens even belangrijk of zelfs belangrijker wordt dan arbeid en kapitaal.

Dat betekent automatisch dat we eigenlijk ook af moeten van het zo sterk ingeburgerde denken dat groei in de enge betekenis van het woord voor alle oplossingen zal zorgen.”

Markt en maatschappij onlosmakelijk verbonden

De afgelopen decennia heeft de wereld volgens Kees Klomp, die bijna vijftien jaar geleden de traditionele reclamewereld achter zich liet en zich vanuit zijn eigen bedrijf Karmanomics begon te richten op het promoten van een andere kijk op de economie, veel schade en schande gekend door de focus op geld.

Kees: “Tijdens de research voor mijn boek ontdekte ik dat de crisis van 2008 een kantelpunt is geweest. Na 2008 zijn de investeringen in duurzaamheid beginnen toenemen, omdat bedrijven ontdekten dat markt en maatschappij onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.”

Vandaar dat Kees, die ook de grote bezieler is van het Thrive instituut, zich de jongste jaren mag verheugen in meer vragen van klanten om hen te begeleiden rond ethiek en duurzaamheid.

Maar we zijn er nog lang niet, voegt hij er meteen aan toe:. “Het economische denken blijft toch nog altijd redelijk eenzijdig op groei gericht. Op micro-economisch vlak worden wel stappen gezet, maar op macro-economisch vlak merk ik dat we blijven vastzitten in het ouderwetse denkkader.

Daarom focussen we met het Thrive Instituut sterk op onderwijs. We zijn ervan overtuigd dat het overstappen naar een andere economie, een betekeniseconomie die niet langer alleen naar welvaart kijkt, maar ook naar welzijn en welbevinden, eigenlijk moet gebeuren via het anders onderwijzen van de economische principes.” 

Focus op groei richt veel schade aan

Dat die inspanningen in het onderwijs nodig zijn, blijkt ook uit het feit dat de her en der toegenomen aandacht voor duurzaamheid en voor de betekeniseconomie het oude gedachtegoed allerminst heeft verdreven.

Kees: “Wat we gezien hebben rond de vraag of de luchthaven Schiphol en de activiteiten daar mochten uitbreiden, illustreert dat zeer goed.

Ondanks het protest tegen de uitbreiding kondigde minister-president Rutte aan dat het aantal vluchten van en naar Schiphol vanaf 2021 stapsgewijs mag toenemen.

Alles blijven inzetten op groei en tegelijk verwachten dat het milieu en de mens daar geen schade van ondervinden, is gewoon niet realistisch.

De focus op de heilige graal van de groei richt nu eenmaal veel schade aan. Niet alleen aan het milieu, maar ook voor de mens.

Ons huidige economische systeem zorgt ervoor dat steeds meer mensen afhaken. Burn-out en depressie behoren ongetwijfeld tot de woorden die in de kranten en journaals het vaakst worden gebruikt. Je kan niet koken zonder eieren te breken.”

In die overtuiging staat Kees Klomp niet alleen. De Duitse historicus Philip Blom waarschuwde in zijn boek Wat op het spel staat: als we niets veranderen aan de manier waarop we nu de economie aansturen, rijden we regelrecht en met hoge snelheid op een dikke muur.

Verblind staren naar economische groei

In de economische pers ontstond er de jongste weken weliswaar wat onrust dat de spanningen tussen de Verenigde Staten en Irak en de handelsoorlogen van Donald Trump een negatieve impact kunnen hebben op de groei.

Maar het gaat slechts om kleine wolkjes aan het firmament, want de economie is de jongste jaren fors gegroeid, de arbeidsmarkt floreert, de bedrijfswinsten zijn toegenomen en op de beurs heerste continu een feeststemming.

Kees: “Dat leidde tot veel positieve commentaren, maar precies dat geeft aan hoe verblind de wereld staart naar het eenzijdige cijfer van economische groei. Dat cijfer heeft op de media en de politiek hetzelfde effect als een lichtbak op konijnen.

Dat met name in de Verenigde Staten voor het eerst sinds lang de levensverwachting weer aan het dalen is, is een factor waar veel te achteloos aan voorbij wordt gegaan.”

Kunstmatige geldcreatie

Laten we ook niet vergeten dat de sterke economische prestaties van de jongste tijd voor een groot gedeelte te danken zijn aan ‘doping’ door de centrale banken die voor een kunstmatige geldcreatie hebben gezorgd. Niet alleen door de rente bijzonder laag te houden, maar ook door nog eens massaal obligaties te kopen.

De wereldwijde schuldgraad bedraagt al 170.000 miljard dollar, en op enkele verlichte enkelingen na lijkt niemand zich de nochtans de terechte vraag te stellen hoe dat ooit allemaal moet worden terugbetaald.

Heel wat financiële specialisten hebben er nochtans al op gewezen dat het niet de vraag is of er opnieuw een financiële crisis zal komen zoals die van 2008, wel wanneer dat zal gebeuren.

Met andere woorden: er klinken op ecologisch, economisch, democratisch en maatschappelijk vlak tientallen alarmbellen tegelijk die vragen om een andere aanpak en een andere economie.”

Nieuwe kapitalistische revolutie

Kees wijst erop dat er eigenlijk al meer dan veertig jaar stemmen opgaan om de economie anders in te richten. Maar terwijl de kritische geluiden van de Club van Rome -die onder aanvoering van Ricardo Petrella al in 1971 een pleidooi hield voor ‘grenzen aan de groei - lang werden genegeerd, is daar stilaan een steeds breder draagvlak voor.

Zo pleitte het gezaghebbende Britse zakenblad The Economist eind 2018 voor “The next capitalist revolution”. Ook stuurden 238 professoren eind 2018 een open brief aan het Europees Parlement om erop te wijzen dat we ons in het huidige systeem kapot aan het groeien zijn.

In haar onvolprezen boek De waarde van alles pleit Mariana Mazzucato ervoor om eindelijk waarde breder te definiëren en niet langer te doen of enkel groei en winst van waarde zouden zijn.

Kees: “Het zijn allemaal duidelijke signalen. Dat het oppikken ervan uiteindelijk toch te traag gebeurt, heeft volgens mij vooral te maken met het feit dat alles ondergeschikt blijft aan de economie.

Het politieke beleid, dat nog altijd op nationaal vlak werkt, heeft eigenlijk geen verhaal tegen de globaal opererende grote bedrijven die bij het zoeken naar steeds meer winst letterlijk onze planeet en zijn bewoners aan het uitpersen zijn.

We kunnen alleen maar hopen dat de inzichten van mensen zoals Joe Brewer, die mee aan de wieg stond van de beweging 'Evonomics' uiteindelijk ook mainstream zullen doordringen. Ik heb wat dat betreft toch het gevoel dat we in de goede richting aan het evolueren zijn.”

Nieuw-Zeeland als voorbeeld

De Nederlander onderstreept dan ook graag dat hij het voorbeeld van de in mei gestemde Nieuw-Zeelandse begroting veelzeggend en hoopgevend vindt.

Kees: “Onder impuls van de jonge vrouwelijke premier Jacinda Ardern heeft de Nieuw-Zeelandse regering voor het eerst in de geschiedenis een ‘well being’-begroting opgesteld, waarin niet de economische groei prioritair is, maar wel het welbevinden van de bevolking.

Daar hebben ze kennelijk wel begrepen dat overheden en organisaties in de toekomst slechts kunnen overleven als ze ethiek en moraal even belangrijk gaan vinden als arbeid en kapitaal.”

Zoektocht naar ander systeem

Een dergelijke insteek schept ruimte voor initiatieven als repair cafés, ruildiensten, eigen munten, de deeleconomie, de gig economie, die duidelijk aangeven dat de zoektocht naar een systeem, dat minder gericht is op louter economische groei volop bezig is.

Kees: “Als overheden, zoals in Nieuw-Zeeland een kader scheppen waarin de betekeniseconomie echt een kans krijgt, kunnen dergelijke initiatieven zich ontplooien en is er ruimte om bijvoorbeeld ook eindelijk eens het concept van het basisinkomen grondig tegen het licht te houden.

Ik ben ervan overtuigd dat we er nog altijd voor kunnen zorgen dat we onze kinderen en kleinkinderen een betere wereld kunnen nalaten, maar daarvoor is er inderdaad een nieuwe kapitalistische revolutie nodig die ervoor zorgt dat niet langer groei en winst de heilige graal zijn.

 Zodat we vanuit een betekeniseconomie en zonder dat dit woord ‘gekaapt’ of ‘gegreenwasht’ wordt niet alleen voor welvaart zorgen, maar vooral voor welzijn en welbevinden.”

Dit artikel verscheen als eerste op Bloovi.