“De natuur ontwerpt, produceert en innoveert al 3,8 miljard jaar zonder uitputting, vervuiling en degeneratie. Wat een intelligentie! Hoe doet ze dat? Wat we nodig hebben, is natuurlijke intelligentie, leren van de logica die de tand des tijds heeft doorstaan. De natuur kent geen hokjes, geen vierkanten, geen hoeken van 90 graden. Gewoonweg omdat dat niks toevoegt. Kijk naar de nerven van een blad: waarom is er nog geen loodgieter op dat idee gekomen.”

‘We moeten denken over ons denken’. Dat is de kernboodschap van Leen Gorissen tijdens de workshop ‘innovation inspired by nature’ die we bijwoonden. We denken teveel. Te lineair ook. Reductionistisch. Lossen we een probleem op, creëren we er vijf nieuwe. De natuur ontwerpt, produceert en innoveert al miljarden jaren zonder uitputting, vervuiling en degeneratie. Hoe ze dat doet en wat we daarvan kunnen leren, daarover gaat de workshop van Leen.

Wow, even denken … Wat bedoelt Leen met denken over ons denken? 
Denken we nog niet genoeg? 
Zitten we vandaag juist niet teveel in ons hoofd? 

Dat is exact wat Leen ons, een groep met naast ons nog zestien anderen, waaronder opvallend veel architecten, wil meegeven: we denken teveel. Te lineair ook. Reductionistisch.

Dat doet ons denken ;-) aan de spreuk: ‘Logica brengt je van A naar B. Verbeelding brengt je overal.’

Als de natuur een goed idee heeft, zie je het overal terug

Tijdens de workshop laat Leen ons dit ook ervaren: wij mensen staan te ver af van onze eigen natuur en denken teveel in logische stappen: van A naar B, van probleem naar oplossing. 

Ons brein zoekt gewoon de weg van de minste weerstand, om zo energie te besparen. Op die manier lopen we keer op keer vast in oude denkpatronen. Lossen we een probleem op, maar creëren er vijf nieuwe.

De natuur denkt daarentegen helemaal niet. De natuur doet gewoon, probeert en verspreidt wat werkt. Of zoals Leen het zegt: “Als de natuur een goed idee heeft, zie je het overal terug”. 

De natuur voedt het leven dat haar voedt. Werkt het niet of niet meer, dan verdwijnt het. Wat niet van waarde is, wat niets toevoegt, sterft af.

De natuur is meer bezig met indirecte effecten

We moeten dus meer naar systeemdenken: alles is met alles verbonden. Verander je één klein dingetje, dan verandert het hele systeem. Voor ons mensen is dit moeilijk te bevatten en dat maakt het ook lastig om systemisch te denken. 

Maar Leen laat het je tijdens de workshop ervaren. Dat klinkt wat cryptisch inderdaad, maar concreter zijn, betekent een spoiler. Nee, je moet het echt aan den lijve ondervinden.

De natuur is meer bezig met indirecte effecten. Omdat de indirecte effecten groter zijn, meer impact hebben, dan de directe effecten. De natuur is meer bezig met optimaliseren in plaats van maximaliseren wat eerder de intentie van de mens is. En zo goed zijn we daar nu ook weer niet in: ons hele industriële systeem is nog altijd minder dan 10 % efficiënt.

Wat stelt onze Industriële revolutie eigenlijk voor? Als je de geschiedenis van de aarde samenvat in één kalenderjaar, dan neemt de volledige geschiedenis van de mens plaats in het laatste half uur van de laatste dag. De Industriële revolutie in de laatste 2 seconden. Onze innovatie is dus heel primitief in vergelijking met die van de natuur.

Een voorbeeld van indirecte effecten in de natuur? De terugkeer van wolven startte een cascade van waardetoevoegende processen waardoor de wolven het volledige ecosysteem en de geografie van Yellow Stone Park veranderden. Ongelofelijk dat wolven dat kunnen bewerkstelligen want wij mensen zien de wolf doorgaans als de boze wolf, als een slechterik die kapot maakt en doodt. Lineair denken.

Natuurlijke intelligentie

Wat we nodig hebben, is natuurlijke intelligentie, leren van de logica die de tand des tijds heeft doorstaan. De natuur kent geen hokjes, geen vierkanten, geen hoeken van 90 graden. 

Gewoonweg omdat dat niks toevoegt.  “Kijk naar de nerven van een blad”, zegt Leen en vraagt de groep waarom er nog geen loodgieter op dat idee is gekomen.

De natuur ontwerpt, produceert en innoveert al 3,8 miljard jaar zonder uitputting, vervuiling en degeneratie. 

Wat een intelligentie! Hoe doet ze dat? 

Onze traditionele manieren eroderen de natuur. Ook onze eigen natuur. Het is een race naar de bodem en de grootste uitdaging voor de mens is volgens Leen dan ook hoe we ervoor zorgen dat we niet tot de 99,9 % van de species gaan behoren die ooit onze planeet bevolkten, maar inmiddels zijn uitgestorven.

Onze gewichtige organisaties zijn als dinosaurussen

Een slide die Leen in haar korte introductie van een verder vooral heel praktische workshop toont, is deze:

Die deed ons met een gniffel denken aan deze foto ...

Smart city

We kunnen zoveel van de natuur leren. Smart cities zijn hot topics, maar wat is een smart city?

In de stad links staan er files, is er smog, werkloosheid en mensen zonder een dak boven hun hoofd. De stad rechts kent geen files noch smog, iedereen heeft er werk en een thuis. Kortom, onze steden zijn degeneratief, de steden van de natuur zijn regeneratief.

Bedrijven geïnspireerd op en door de natuur

Toch zijn er al best wat bedrijven die geïnspireerd zijn door en op de natuur. 

• Aan een haaienhuid blijft niets plakken, dat inspireerde het bedrijf Sharklet tot het maken van antibacteriële microstructuren die je bijvoorbeeld in ziekenhuizen op deurklinken kunt plakken.

• De kleefkracht van gekko’s komt door de haartjes op hun poten, daarop is Gekko Tape geïnspireerd. Een plakband zonder lijm.

• WhalePower bootst de bobbels op de vinnen van bultrugwalvissen na voor het maken van meer efficiënte windturbines.

Eens je begrijpt hoe het leven werkt, zie je in dat duurzaamheid een bijproduct is van regeneratieve waardecreatie. 

Denk nu niet dat de natuur perfect is, wij mensen zijn er het beste bewijs van! 

Meer weten over het gedachtegoed van innovatiebioloog Leen Gorissen. Beluister hier de podcast die ik samen met Elke Leyman maakte en waarin ze meer vertelt over haar boek Change the wold city by city. Leen is ook een van de geïnterviewden in het boek Disrupt Jezelf dat ik met Elke schreef.

Als je écht eens met andere ogen naar de natuur wilt kijken en ontdekken wat je daarvan kan leren, volg dan net als wij deden een workshop. Check de website van Leen … Studio Transitio.