De jongste weken konden we ons verheugen in tal van initiatieven die aangeven dat de dingen wel degelijk aan het veranderen zijn. Er staan meer en meer burgerbewegingen op om te protesteren tegen het narratief dat de jongste vijftig jaar het economisch denken heeft overheerst. De Verenigde Staten en ook meer en meer Europese landen stellen vast dat bedrijven moeilijker medewerkers vinden, omdat steeds meer mensen bewust uit de ratrace stappen. De boodschap die we met Re-story verspreiden – het kan wél anders – krijgt meer en meer gehoor. Daarom staan we in dit verhaal graag even stil bij enkele recente ontwikkelingen.

In voorbereiding op een toekomstig verhaal spraken we met Henry Mentink die in april 2022 met een kruiwagen vol aarde van in Nederland tot bij UNESCO in Parijs stapt om de gehele aarde op de werelderfgoedlijst te laten zetten. Eerder haalde hij in Amsterdam al de aarde van de beurs en ging hij naar het Unesco-kantoor in Amsterdam.

Ook trok hij al met zijn kruiwagen vol aarde naar het Nederlandse regeringscentrum in Den Haag om aandacht voor zijn idee - de Aarde op de Werelderfgoedlijst - te vragen.

De Duitse filmmaker, auteur en sociale ondernemer Joerg Altekruse is oprichter van Youth4Planet een organisatie die zich richt op een paradigmaverandering met storytelling en zette met diverse Europese jongeren de Earthbeat-challenge op: een fietstocht van Luxemburg naar de klimaattop in Glasgow.

Het dagblad Trouw publiceerde naar jaarlijkse gewoonte zijn duurzame 100 en de Nederlandse Liza Jansen, redacteur bij LinkedIn, publiceerde in haar nieuwsbrief Over Morgen een mooi overzicht met vijf ondernemers die succesvoltegen de stroom inroeien en tonen dat het wélanders kan.

#ChangeSomething

Maar dat is nog lang niet alles: ook elders in de wereld zijn tal van hoopvolle signalen op te pikken.

Reclamebureaus verenigen zich via Change Something Change Everything en Clean Creatives  om duidelijk te maken dat ze het niet langer zien zitten om reclame te maken voor bedrijven waarvan de activiteiten een rem zetten op de klimaatdoelstellingen.

Het zijn stuk voor stuk hoopgevende signalen die bewijzen dat het wél anders kan. En signalen die aangeven dat het besef groeit dat we met zijn allen niet kunnen voortdoen zoals we al een hele tijd bezig zijn en dat het verzet tegen de huidige gang van zaken steeds sterker wordt.

Bewustzijnssamenleving en betekeniseconomie als nieuw virus 

Marketeer Carole Lamarque legde wat met het coronavirus gebeurde grondig onder de loep en kwam tot de conclusie dat de natuur ons een duidelijk voorbeeld geeft van hoe ondernemers superverspreiders kunnen zijn. Ze schreef daarover het boek Zoonotic. 

Dat is ook de naam om een virus aan te duiden dat zich razendsnel viraal verspreidt over de hele wereld.

In het boek van Lamarque gaat het om het creëren van naambekendheid en ervoor zorgen dat klanten  naar een onderneming toekomen in plaats dat de onderneming die klanten  moet gaan zoeken. 

En dit op een manier die snel kan leiden tot reclame van mond tot mond, wat te vergelijken is met het verspreiden van een virus. We hebben de voorbije twee jaar allemaal geleerd dat de R-factor tot een exponentiële toename van het aantal besmettingen kan leiden. 

Hoewel het boek van Lamarque geschreven is vanuit een visie die vooral gericht is op het helpen van ondernemingen die in de eerste plaats gericht zijn op omzet- en winstgroei, kan ook het toenemende aantal ondernemers dat via een zebrabedrijf zowel belang hecht aan financiële winst als aan maatschappelijke return cruciaal zijn om de wereld in een andere richting te sturen.  

De denkers en doeners die pleiten voor een andere economie, vanuit de multibronnenbenadering van Hans Vanhaesebrouck, kunnen inderdaad ook superverspreiders zijn van het nieuwe gedachtegoed waarvoor we ook bij Re-story pleiten.

Zoonotic-actieplan 

Carole Lamarque  geeft in haar boek aan dat bedrijven die met virale innovaties de wereld veroveren, niet gewoon ‘geluk’ hebben. Volgens haar gaan deze bedrijven wel degelijk met een bepaalde strategie en mindset te werk. Dat noemt ze het Zoonotic-actieplan dat ook een specifieke leiderschapsstijl vereist. 

Het meest kenmerkende van die stijl, is dat ze staat voor openheid. Ondernemers die over het muurtje van hun eigen wereld durven kijken, hun eigen echokamer durven verlaten, zijn in staat om de aanpak die de nadruk legt op betekenis en bewustzijn meer ingang te doen vinden. 

Want dat is ook de manier waarop virussen ‘hun slag slaan’.  De meeste wetenschappers zijn het er volgens Carole Lamarque over eens dat de grieppandemie van 1918 veroorzaakt is toen een besmette vogel en een besmet mens hetzelfde varken ontmoetten. De vogel had vogelpest en de mens de griep. 

De twee virussen konden elkaars soort niet besmetten , maar ze konden wel allebei het varken besmetten. Bij het varken zijn de twee virussen samengevoegd, waardoor een nieuw zoonotic virus ontstaan is, H1N1. Het varken kan dus gezien worden als een soort van ‘superverspreider’.  

Bij Re-story zijn we ervan overtuigd dat de denkers en vooral de doeners ook in staat zijn om superverspreiders te worden van een economie die het anders aanpakt.

Omdat ondernemers, zoals Hilary Cottam zei wellicht het best gewapend zijn om bij ‘de vijfde sociale revolutie’ economie en maatschappij opnieuw met elkaar te verbinden. Zeker als ze er bewust voor kiezen om een zebrabedrijf te zijn.

Tegenbewegingen

Voor die vijfde sociale revolutie dicht Hilary Cottam ook tegenbewegingen een belangrijke rol toe. En het valt op dat juist burgerbewegingen de hoogste posities innemen in de lijst van Duurzame 100 die het Nederlandse dagblad Trouw zopas voor de dertiende keer publiceerde.

De lijst wordt immers aangevoerd door het burgercollectief ABP Fossielvrij. Dat collectief bestaat uit leraren, ambtenaren en agenten die samen druk uitoefenen op pensioenfonds ABP.

Ze eisen dat hun afgedragen pensioengeld niet meer in vervuilende industrieën wordt belegd, terwijl ABP van de 500 miljard euro die het beheert nog altijd 17,4 miljard euro laat afvloeien naar vervuilende industrie. 

Op nummer twee in de lijst staat Stop Ecocide, een stichting tegen natuurverwoesting, en op nummer drie Reclame Fossielvrij, dat ageert tegen reclame voor verre vliegvakanties. Een verbod op milieuschade is vereist, vindt de top 3. Hun activistische, compromisloze toon past bij de urgentie van de klimaatcrisis anno 2021.  

Het podium van de Duurzame 100 is maar één van de signalen die aangeven dat wereldwijd een tegenbeweging op gang komt van activisten, maar ook van ondernemers, politici en hoogleraren, die zich verzetten tegen de toenemende ongelijkheid, tegen het gebrek aan langetermijndenken dat de toekomst van de volgende generaties bedreigt, en tegen het vast verankerde hokjesdenken. 

Ook voor goede krachten breken nieuwe tijden aan met baanbrekende ideeën die alles kunnen veranderen. Het is in die zin ook niet verwonderlijk én een mooi signaal dat de Nobelprijs voor de Vrede is toegekend aan twee journalisten – Maria Ressa en Dmitri Moeratov – die benadrukten hoe belangrijk het in deze tijden is dat journalisten ook activisten zijn. Daarom ook zien wij journalistiek als een daad van activisme.

Het kan wél anders 

Heel wat doeners bewijzen ook in ondernemerskringen dat het anders kan. De Duitser Waldemar Zeiler maakte van het bedrijf Einhorn, een bedrijf dat onder meer duurzame condooms verkoopt, een groot succes. 

Of beter gezegd, dat deden de medewerkers, want niemand is er de baas. De medewerkers bepalen er immers zelf hoeveel ze verdienen en nemen vrij wanneer ze willen. 

Zeiler, die zichzelf ook wel eens een punker in ondernemersland noemt en ook het boek Unfuck The Economy schreef, is ondertussen een veel gevraagd spreker die luid en duidelijk verkondigt dat we  nieuwe waarden nodig hebben en wel heel dringend. 

Hoewel hij zich bij de keuze van de naam van zijn bedrijf  liet inspireren door de unicorns, draagt Weiler het gedachtegoed uit van de zebrabedrijven. Hij benadrukt in zijn boek nog eens hoe kwetsbaar ons economisch systeem is.

Zelfs na decennia van ongelooflijke economische groei, recordomzetten en -winsten, en stijgende aandelenkoersen zorgde een klein virus ervoor dat die economie miljardensteun nodig had om niet in te storten. 

Ook voor Zeiler is het duidelijk: we hebben een nieuw, radicaal ander normaal nodig en we moeten ons sociaal model fundamenteel bijstellen.

Revoluties

Waldemar Zeiler is met zijn punkersmentaliteit in ondernemersland maar een van de velen die in opstand komen tegen een systeem dat langs alle kanten schuurt. We hadden het al over de mensen die uit dat systeem willen stappen, hetzij door op een veranda te gaan zitten, zoals Cassady Rosenblum deze opinie in De Morgen schreef, hetzij door te kiezen voor de grote vlucht van zelfdoding waarover we hier op Re-story schreven, , maar ook alle soorten van verzet zijn hard aan het groeien. 

Steeds meer mensen komen in opstand tegen de ongelijkheid. Dat was vóór de pandemie al zo, maar nu zijn het er nog meer. Ook voor de goede zaak zijn daar ongewone en ongewoon boeiende tijden aangebroken.

Erica Chenoweth, hoogleraar aan Harvard, heeft deze ontwikkeling als een van de eersten ontdekt en onderzocht. Het gerenommeerde Foreign Policy Magazine heeft haar |uitgeroepen tot een van de honderd belangrijkste politieke denkers ter wereld.

In haar boek Civil Resistance, what everyone needs to know, schrijft ze het volgende:  “Het is duizelingwekkend hoe snel het aantal massabewegingen groeit. Tot nog toe lag het record op zestig per decennium. Alleen al in 2019 zijn er 39 ‘revolutionaire uitbarstingen’ geweest. 

Geweldloos, wat ze sterker maakt: door af te zien van geweld zijn ze succesvoller. Aan alles is te merken dat de opstand tegen de vele onrechtvaardigheden alleen maar zal toenemen.

De pandemie heeft aan het licht gebracht waar mensen zich al decennia zorgen over maken: slechte gezondheidszorg, onzekere arbeidsplaatsen, economische ongelijkheid, structurele ongelijkheid door racisme en seksisme. 

Nu worden veel meer mensen door deze misstanden getroffen, doordat de epidemie niet alleen een noodsituatie in de gezondheidszorg heeft veroorzaakt, maar ook een economische crisis. Wereldwijd. Dat heeft een veel grotere gemeenschap de impuls gegeven zich te mobiliseren.” 

Chenoweth put hoop uit onderzoek dat aangeeft dat mensen door rampen veranderen. Dat versterkt volgens haar immers de  gemeenschapszin en rampen leggen de kiem voor grassroots movements, zoals de Sunrise Movement in de Verenigde Staten van Varshini Prakash met wie we eerder al een interview op Re-story publiceerde.  

Het gaat om bewegingen of maatschappelijke initiatieven die aan de basis ontstaan. Er ontstaan nieuwe wegen, en de mensen die die wegen al bewandelen, worden almaar belangrijker. Dat kan leiden tot de transities die nodig zijn om de toekomst voor de komende generaties te vrijwaren.

Gouden tijden voor sociale vernieuwers 

Dat die bewegingen wel degelijk iets kunnen veranderen, wordt bewezen door Audrey Tang, het brein achter het pandemiewonder van Taiwan, een land dat, zoals bekend, nauwelijks coronaslachtoffers heeft moeten betreuren. Dat wonder begon eigenlijk met de Zonnebloembeweging, een studentenbeweging die in opstand kwam tegen de toenadering van Taiwan tot China. 

Tang, die een deel van haar jeugd doorbracht in Duitsland en op haar twaalfde – toen ze nog een jongen was – al kon programmeren, verhuisde van Silicon Valley naar Taiwan, bezorgde de Zonnebloemstudenten snel internet en verspreidde haar gedachtegoed door het hele land. 

Snel daarna gingen honderdduizenden mensen de straat op en gaf de regering toe. Twee jaar later kwam er een nieuwe regering, die ook revolutionaire krachten in haar kabinet opnam, onder wie Audrey Tang, destijds 35. Ze moest Taiwan het digitale tijdperk in brengen en de democratie versterken door digitalisering, maar haar ook beschermen tegen de gevaren van hackers, nepnieuws en maatschappelijke tweedeling. 

Het was het begin van een tijdperk van transparantie. Tang publiceerde op internet inhoudelijke gesprekken met haar medewerkers, burgers werden bij het beleid betrokken, leerlingen en leraren verrichten bijvoorbeeld metingen naar lucht- en waterkwaliteit. Taiwan werd de meest open samenleving in Azië en legde daarmee de basis voor zijn coronawonder. 

In een interview met de Süddeutsche Zeitung liet Tang weten dat ze vindt dat corona barsten in de samenleving heeft geslagen, maar dat daardoor juist ook licht naar binnen komt. “De nieuwe wereld is voorlopig niets anders dan de versterkte oude wereld.  In sociale landen versterkt ze het sociale, in autocratieën het autoritaire. Op de hele wereld vindt er een wedloop plaats tussen de verschillende zienswijzen.” 

Tang, die in haar land als antwoord op de toenemende polarisering ook het sociale platform Join lanceerde, verwacht dat de ideeën van degenen die de pandemie het best te lijf  zijn gegaan de nieuwe wereld zullen bepalen. “Voor sociale vernieuwers breken gouden tijden aan”, zegt ze hoopvol.  

Waldemar Zeiler en Audrey Tang bewijzen hoe snel ondernemers wissels kunnen leggen op de sporen waarop de trein van het oude normaal rijdt, onder meer door duidelijk het algemeen belang voor ogen te houden. 

Hopelijk worden zij net als alle andere denkers en doeners die op Re-story al aan bod kwamen en nog zullen komen op een zoönotische manier superverspreiders van het virus van de bewustzijnssamenleving en de betekeniseconomie en kan 2022 het jaar van dat nieuwe virus worden. De tijd van morgen begint met een nieuwe standaard.

Drie vragen voor je hier vertrekt .. 

Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met je doen. 

 1. Welke ondernemer zie jij als een mogelijke verspreider van het virus van de betekeniseconomie? 

2. Ben  jij bereid ook anderen te besmetten met het virus van de betekeniseconomie? 

3. Wil je coöperant worden van Re-story?