Marieke van Voorn, auteur van Heel de Organisatie en coöperant van Re-story, sprak voor haar serie over lichtende voorbeelden in leiderschap met Mariëlle Bartholomeus, bestuurder bij de Rivas Zorggroep. “Ik ben liever intrinsiek gemotiveerd en authentiek dan dat ik me voeg naar andermans wil.”

Mariëlle Bartholomeus kon pas vrij laat aan haar droomstudie geneeskunde beginnen, omdat ze tot haar vijfentwintigste steeds werd uitgeloot (in Nederland werkt toelating tot de studie geneeskunde via loting). 

Ze was tot die tijd een jaar scheikundestudent en enkele jaren laborant Klinische Neurofysiologie bij het UMC Groningen. Daardoor kwam ze in contact met alle lagen en afdelingen van het ziekenhuis en heeft ze een grondige basis gelegd om de complexe organisatiestructuren en cultuur van zorginstellingen te begrijpen.

Topvrouw van het jaar

Dat ze die complexiteit van een zorginstelling begrijpt, blijkt wel uit het feit dat ze in 2020, toen medisch directeur en neuroloog bij ziekenhuis Bernhoven in het Nederlandse Uden, werd uitgeroepen tot Topvrouw van het jaar. 

Die bekroning dankt ze aan haar authenticiteit en haar hands-on leiderschap waarmee ze mensen vertrouwen geeft en hen in hun kracht zet.  

Mariëlle vertelt dat ze compassievol en empathisch leiding geeft vanuit haar eigen waarden: “Ik heb geleerd dat ‘bij mezelf blijven’ de enige manier is om mijn werk te doen. Ik ben liever intrinsiek gemotiveerd en authentiek dan dat ik me voeg naar andermans wil. En mijn authentieke zelf draait rond luisteren en geven.

Anderen zeggen wel eens: jij geeft alleen maar. Wanneer krijg jij eens iets terug? Zo ervaar ik dat zelf helemaal niet. Ik krijg ontzettend veel terug. Door de aandacht en erkenning die ik geef, krijg ik ook veel voor elkaar. Wanneer tussen mensen iets in beweging komt, word ik blij. Dat krijg ik ervoor terug.”

Besturen als een neuroloog

Mariëlle Bartholomeus is wat ik een holistisch leider noem. Een leider die in staat is de essentie en intentie van de organisatie te dienen en om heelheid te creëren en te houden. 

Holistische leiders zoals Marielle, en eerder hier op Re-story aan bod gekomen Ben de Koning, Madeleen Mulder en Peter Langenbach, hebben een ruim bewustzijn, een sterk rechtvaardigheidsgevoel, zijn intens betrokken, leggen brede verbanden en zijn hoog sensitief.

Kortom: het zijn bevlogen leiders en daarmee lichtende voorbeelden die andere leiders kunnen inspireren.

Mariëlle Bartholomeus is naast zorgbestuurder ook neuroloog en al snel in ons gesprek blijkt dat ze het grotere geheel bestuurt als een neuroloog. Neurologie is een vak dat ziektesymptomen van het gehele lichaam diagnosticeert en behandelt: ziekten van de hersenen, het ruggenmerg, de zenuwen en de spieren. 

Mariëlle: “Neurologie is een prachtig vak dat helemaal past bij mijn liefde voor het grotere geheel, het puzzelen naar de oorzaak van ziektesymptomen en het vereenvoudigen van complexiteit.

Neurologie betekent voor mij dat ik de hele mens in alle leeftijdscategorieën mag beschouwen met grondig luisteren, doorvragen, verbanden leggen en mijn intuïtie gebruiken.

Datzelfde doe ik in mijn werk als bestuurder. Ik leer systemen kennen door als het ware een neurologische anamnese af te nemen. Kijken, vragen, luisteren en doorvragen, verbanden leggen, snel denken en vertrouwen op mijn ‘niet pluis’-gevoel. 

Ik luister inderdaad ook tussen de regels door, en voel aan wanneer een ‘ja’ eigenlijk geen ‘ja’ is. En soms laat ik zaken die ik zie bewust even rusten, omdat ‘choosing your battles’ en vertrouwen op het proces soms verstandiger is.” 

Samenwerken en creëren

Mariëlle Bartholomeus kan prat gaan op haar observatiekwaliteiten, maar haar leiderschap is ook pragmatisch: niet afwachten, maar ingrijpen. 

Mariëlle: “Het concept van een ivoren toren is aan mij niet besteed. Samen met mijn collega bestuurder Michiel van Roozendaal bied ik heldere kaders waarbinnen medewerkers veilig en met creativiteit kunnen functioneren. 

Deze kaders beschermen hen en scheppen de ruimte om vanuit professionaliteit zelf verantwoordelijkheid te nemen. (Holding space - mensen de ruimte geven om een dieper bewustzijn te laten groeien, fouten te maken en zichzelf te zijn, noemt Otto Scharmer deze vaardigheid in een interview op Re-story.) 

Het mooie van starten in een nieuwe baan is dat je steeds opnieuw de vraag kan stellen: wie is hier verantwoordelijk voor? Wanneer het me niet helder is waarom, van en voor wie een project er is, stel ik daar ‘blonde’ vragen over, zodat mensen aanspreekbaar worden. 

Toen ik ook tijdelijk de zorg- en verpleeghuizen van de Rivas-groep leidde, kwam mijn werk nog meer aan op mensgerichte zorg, omdat mensen hier meestal hun laatste levensfase in gaan. 

Waardig leven en sterven is een belangrijke intentie en daarom zullen we regelgeving van derden altijd toetsen op werkbaarheid vóór de zorgverlening aan bewoners.

Ik ben een groot voorstander van buiten de lijntjes kleuren’ en het doorbreken van een hokjesgeest.

Dat leidt soms tot pittige gesprekken, omdat ik me uitspreek wanneer de regels niet kloppen of wanneer op een andere manier onrechtvaardigheid ontstaat. Ook dan kunnen medewerkers, patiënten, bewoners en cliënten op me rekenen.

Alles wat we doen dient in het teken te staan van onze enige gezamenlijke opgave: de kwaliteit van de zorg in de regio optimaliseren. We hebben een serieuze opgave, maar ik houd het ook graag luchtig en vrolijk, waardoor een goede sfeer ontstaat en we er samen de schouders onder zetten.”

Het boek ‘Heel de organisatie. Herstel het zelfhelend vermogen van de organisatie’ is verkrijgbaar in de boekhandel en via: www.healingleaders.org.