Bedrijven en organisaties zijn net als mensen levende systemen. En net als wij kunnen bedrijven en organisaties ziek worden en verzwakt raken. In Heel de organisatie - herstel het zelfhelend vermogen van de organisatie geeft Marieke van Voorn een overzicht van verschillende corporate ziektebeelden en hun remedies. Zieke organisaties helen vraagt om leiderschap. Voor Re-story maakt Marieke, die ook coöperant van Re-story is, een reeks over zulke leiders, die ze lichtende voorbeelden noemt, omdat ze andere leiders kunnen inspireren. In dit interview vertelt ze over het ziek worden en helen van organisaties: “Mensen en organisaties revitaliseren wanneer ze zich herenigen met hun essentie en oorspronkelijke intenties. Dat versterkt het immuunsysteem van de organisatie en haar veerkracht.”

“Organisaties functioneren als een organisme en kunnen dus ook ziek worden en met de juiste diagnose en behandeling ook weer beter worden”, vertelt Marieke als ik haar naar het grote idee van haar boek Heel de organisatie vraag.

“Het idee van de organisatie als organisme heb ik niet zelf bedacht,” gaat ze verder, “maar kwam naar voren in een van de eerste colleges van mijn opleiding ‘Organisatiesociologie’, waarin het boek Images of Organization van Gareth Morgan werd behandeld. 

Toen ik na mijn studie in het bedrijfsleven ging werken, heb ik aan den lijve ondervonden dat organisaties ziek kunnen worden, waardoor ze chronisch verzwakt raken en soms met overlevingsstrategieën op het randje van de dood ‘leven’. 

Laatst kwam ik bij het opruimen van mijn huis een dagboek tegen uit 1999, waarin ik gefrustreerd schreef dat ik in een chronisch zieke organisatie werkte. Toen al was ik met de medische metafoor van ziekte bij organisaties bezig. Het verraste me omdat ik die ervaring gelukkig vergeten was. 

Maar toen ik op een gegeven moment een afdeling cardiologie met hartzeer en hartfalen ‘behandelde’ en later een instelling voor geestelijke gezondheidszorg met psychische problemen mocht begeleiden, ben ik de metafoor gaan doortrekken. 

Ineens zag ik ook symptomen van burn-out, eet- en verteringsstoornissen, verkankering en auto-immuunziektes binnen organisaties. 

Voordat ik het boek ging schrijven heb ik deze inzichten en vermoedens in gesprekken met artsen getoetst. Ik interviewde twintig medisch specialisten en vroeg aan zeven van hen om kritisch mee te lezen met het manuscript in wording.”

Lijden van leiders en volgers

Marieke: “Wanneer deze organisaties verzwakt en verward zijn omdat ze zichzelf zijn kwijtgeraakt, zijn ze niet effectief en in het ergste geval zelfs destructief. Dat kost veel levensvreugde van de klanten en cliënten. 

Dit lijden van leiders en hun volgers beschrijf ik uitgebreid, door stil te staan bij het ontstaan van groepsdenken. Ingesleten narcisme holt een organisatie uit, inclusief belangrijke rollen voor opportunistische handlangers en gedweeë volgers. Waar dit aan de hand is, raken medewerkers onthecht van hun eigen essentie en die van de organisatie. 

Hypotheekzusters, -dokters, -ambtenaren en -docenten werken niet bezield en kosten de samenleving veel geld en energie, door bijvoorbeeld een onnodig hoog ziekteverzuim, maar ook doordat velen hun eigen koninkrijk stichten. 

Dat draagt niet bij aan het grotere geheel, maar aan wat ze zelf leuk of belangrijk achten. Wanneer dat gebeurt met ons collectieve belastinggeld, dan is dat een dure zaak. We raken zowel financieel als spiritueel uitgehold.

Maar mensen en organisaties revitaliseren wanneer ze zich herenigen met hun essentie -ofwel hun blauwdruk- en oorspronkelijke intenties. Dat versterkt het immuunsysteem van de organisatie en haar veerkracht.”

Heelheid brengen

Marieke: “Ik breng dat proces van bewustwording en heling op gang in vastgelopen systemen. Mijn werk is spiritueel van aard, hoewel ik naast werken in de onderstroom ook vrij snel weeffouten in de bovenstroom - de organisatiestructuur - doorzie. 

Ik ben erachter gekomen dat mijn manier van beschouwen grotendeels bestaat uit heldervoelen en helderzien. Daardoor kan ik door patronen en dynamieken in organisaties en in de samenleving heen kijken. 

Ik ben ook steeds meer gaan vertrouwen op mijn ‘helder weten’, door het vele werken en ervaren dat mijn waarneming vaak klopt. Tijdens mijn  ontwikkelproces leerde ik ook dat ik van nature iemand ben die systemisch ordent en mensen in beweging brengt door ze op een ‘ander been’ te zetten. 

Dat doe ik door bewustzijn te verruimen en geheel nieuwe perspectieven op hun ‘waarheid’ te geven. Deze manier van werken leidt tot de transformatie van fragmentatie naar meer eenheid en heelheid.”

Systemisch werken

Marieke: “Systemisch werken is een zeer behulpzame methode bij het diagnosticeren van ziekten en het inzetten van een remedie. Sterker nog, het diagnostisch proces werkt door het verruimen van bewustzijn al helend, omdat het onzichtbare informatie in de onderstroom van ‘zieke’ organisaties naar de oppervlakte haalt, zodat men het kan loslaten.  

Blinde vlekken over oud zeer vanwege een reorganisatie of fusie, maar ook unheimische gevoelens over geheimen en doofpotten die onder de mat zijn geveegd gaan de vitaliteit van een organisatie dwarszitten. 

Naar die onzichtbare organisatietrauma’s kijken, leidt tot collectief ‘ziekte’-inzicht bij de leiders van organisaties.

Wanneer zij ook gaan zien wat er aan de hand is en waardoor het komt - ofwel wanneer hun bewustzijn van de dieper liggende systemische oorzaken verruimt - kan men consequent en constructief aan herstel beginnen te bouwen. 

Daarvoor is het nodig dat iedereen verder leert kijken dan oppervlakkige symptomen, die zich vaak op een andere afdeling laten zien, dan waar ze zijn ontstaan. 

Zo wijst veel weerstand op de werkvloer, meestal op systeemblindheid en handelingsverlegenheid in de directiekamer.”

Helend leiderschap

Marieke: “Daarom pleit ik ervoor het belang dat leiders bereidheid tonen om zelf in de spiegel te kijken, omdat ze vaak aan de bron staan van de ontstane situatie. Door een gebrek aan (ziekte-)inzicht of doordat leiders niet adequaat ingrijpen. Helend leiderschap vereist dat men - soms pijnlijke - maatregelen neemt. 

Leidinggevenden die dat doen én die in staat zijn om in te grijpen om de essentie en intentie van de organisatie te dienen zijn volgens mij lichtende voorbeelden (lees hier het eerste interview uit die reeks met Ben de Koning). Ik noem ze heel-begaafde leiders, omdat ze in staat zijn heelheid te creëren en te houden.

Die bewustzijnsontwikkeling is een voorwaarde voor het anders leren kijken naar wat zich afspeelt in organisaties en de samenleving. We komen er niet met symptoombestrijding, zoals opnieuw een reorganisatie, fusie of het invliegen van een nieuwe methode of slogan.

We zullen individueel en collectief een innerlijke proces moeten doormaken, waarmee we afrekenen met destructieve patronen en systeemblindheid. Daardoor komen we weer in contact met wie we zijn. Her-inneren van ons menszijn, van onszelf en samen.  

De bewustzijnssamenleving is een gezamenlijke onderneming waarbij we samen op zoek gaan naar een nieuw ‘hoe’. Dat lukt alleen als we ook individueel en collectief ons collectieve waarom onder ogen komen, door onze schaduwkanten onder de loep te nemen én onze essentie te her-inneren. 

Een ‘spiritual bypass’ zonder zelf verantwoordelijkheid te nemen voor wat we zelf en collectief hebben aangericht, zal onherroepelijk leiden tot het herhalen van patronen.

Wanneer we anders willen denken, kijken en voelen én de wereld veranderen, zullen we eerst moeten worden wie we in essentie zijn, zodat ons zelfhelend vermogen als vanzelf weer gaat stromen.”

Heel de organisatie

Heel de organisatie. Herstel het zelfhelend vermogen van de organisatie van Marieke van Voorn is gepubliceerd door uitgeverij Haystack en is verkrijgbaar via Managementboek.nl en de website van Marieke van Voorn.

Contact met Marieke: marieke@healingleaders.org