Vandaag - 1 juli 2022 - zou Phil Bosmans 100 jaar zijn geworden. Je kent ongetwijfeld zijn spreuk: ‘Verbeter de wereld, begin bij jezelf’. Het mag, net als veel van zijn ander werk Vlaams Cultureel Erfgoed genoemd worden. Phil Bosmans was een visionair en een luis in de pels. Daarom betoogt Bond Zonder Naam-directeur Barbara Torfs in dit opiniestuk waar wij vanuit Re-story aan hebben meegeschreven dat het hoog tijd is het stof weg te blazen en de boodschap van Phil Bosmans te vertalen in acties en woorden die vandaag opgepikt kunnen worden.

Vandaag - 1 juli 2022 - zou hij honderd jaar zijn geworden, op 17 januari 2022 was het tien jaar geleden dat hij overleed … Phil Bosmans, bezieler van Bond Zonder Naam. Tot op de dag van vandaag zijn zijn inspiratie, zijn engagement en zijn acties een drijfveer voor mij en de vele bondgenoten. 

En niet te vergeten zijn spreuken: 
‘Geluk kun je niet kopen. Wat een geluk!’
‘Menslief ik hou van u’
‘Bloemen van geluk moet je zelf ... planten’
‘Wij zijn onmisbaar voor elkaar’

Meer dan achthonderd schreef hij er. Ze werden gebundeld in tal van boeken die stuk voor stuk bestsellers zijn geworden. 

Veel van die spreuken klinken mensen vandaag wat wollig in de oren. Maar dat deert ons niet. Omdat we ervan overtuigd zijn dat wollig zijn terug cool wordt. Cool, omdat Phil meende dat goede spreuken over dagdagelijkse problemen gaan en alleen maar waarheden bevatten. En een waarheid wordt niet minder waar omdat zij wollig klinkt.

Phil Bosmans geloofde rotsvast in de kracht van woorden. Woorden die raken en mensen in beweging zetten. Ze houden je een spiegel voor. Ze doen je even stilstaan en nadenken over hoe we met elkaar omgaan.

Verbeter de wereld, begin bij jezelf. 

Het is misschien wel zijn bekendste spreuk. Zo bekend dat ze gemeengoed is geworden en we niet eens meer beseffen dat het Phil Bosmans was die de spreuk in 1958 lanceerde.

Alles wat Phil geschreven heeft, is de voorbije maanden door mijn handen gegaan. En ik sta er nog elke dag van te kijken hoe ongelofelijk visionair hij was: zijn gedachtegoed is zo actueel. Naast de mooie spreuken, die waarheden, maakte hij ook een vlijmscherpe analyse van hoe mens en planeet er voor staan. 

In het boek ‘In liefde weer mens worden’ uit 1982 benoemt hij de problemen, de oorzaken voor wat hij het ‘failliet van een beschaving’ noemt: ‘De verdringing van de geest tast de mens aan in de wortel van zijn bestaan,’ schrijft Phil, ‘Ze richt de grootste verwoestingen aan en is oorzaak van de algemene malaise, van de verharding van de maatschappelijke verhoudingen en voor zovele mensen oorzaak van moedeloosheid, wanhoop en zelfmoord.’

Ja, Phil Bosmans was een luis in de pels. Hij wilde zichtbaar maken en aandacht hebben voor wie en wat niet gezien werd in de samenleving. 

Wat velen niet weten is dat Phil Bosmans aan de wieg stond van tal van sociale initiatieven die vandaag niet meer weg te denken zijn uit de Vlaamse samenleving. Denk  aan het eerste vrouwenvluchthuis (Home Anne-Françoise), het eerste maatwerkbedrijf (Werkhuys Min), een initiatief rond begeleid wonen (Hotel Min), de eerste sociale kruidenier, waarvan er ondertussen tientallen in Vlaanderen gevestigd zijn. 

Daarnaast vroeg Phil aandacht voor minder evidente problematieken zoals humane detentie, opvang voor thuis- en daklozen, voor psychisch kwetsbare mensen, voor mensen op de vlucht … 

Kijk om je heen en je ziet dat het aan de orde van de dag is.

En dus moeten we volgens mij die rol van luis in de pels vandaag met BZN straffer uitspelen. We hoeden ons meestal om te polariseren, waardoor de activistische boodschap soms ondergesneeuwd raakt. Ik denk dat we minder beschroomd moeten zijn om te zeggen: “Dit kan niet voor ons.” 

We mogen weer meer de Phil in ons aanspreken. Phil durfde de problemen te benoemen en bespreekbaar te maken. Maar hij schoffeerde nooit. Zijn woorden en daden waren altijd respectvol en waardegedreven. En dat zullen ook onze woorden en daden zijn. 

Hij signaleerde in 1982 al dat er te weinig gelukkige mensen zijn. Als priester luisterde hij veel naar ongelukkige, ontspoorde, gebroken en verschopte mensen. Naar zieken, bejaarden en eenzamen.

‘Ik heb’, schrijft hij, ‘geluisterd naar mensen te midden van de welvaart, die hadden wat ze wensten en konden kopen wat ze droomden en die ongelukkig daar zaten met de woorden: het zegt mij niets meer, ik ben alles beu.’ De consumptiemaatschappij is geboren uit het geloof in het grote dogma van de publiciteit dat met geld alles te koop is, stelde Phil. 

En het werd volgens hem in 1982 almaar meer mensen duidelijk dat we niet zullen overleven dankzij een machtsevenwicht, niet dankzij welvaart en comfort, niet dankzij wetenschap, techniek en de wonderen van de elektronica.

Maar alleen dankzij … de liefde!

‘Zoals een bloem 
de zon nodig heeft 
om bloem te worden, 
zo heeft een mens 
de liefde nodig 
om mens
te worden.’

Klinkt dat wollig?
Is het niet waar?

Er is in de loop der jaren stof op zijn gedachtegoed komen te liggen. Maar in een woelige tijd waarin meer en meer mensen op zoek zijn naar betekenis en zingeving is dit gedenkwaardige jaar een uitgelezen goed en mooi moment om het gedachtegoed van Phil Bosmans nieuw leven in te blazen zodat “mensen weer gaan  dromen van een toekomst die ze zelf in handen kunnen nemen”.

Phil liet ons een bijzondere legacy na, die volgens mij niet minder dan gemeenschappelijk Vlaams Cultureel Erfgoed genoemd mag worden. Het is mijn uitdaging als directeur om dat stof weg te blazen en de boodschap van Phil te vertalen in acties en woorden die vandaag opgepikt worden. 

Zullen we samen… is ooit één van onze spreuken geweest. Elke bondgenoot maakt de wereld een stukje beter. En dat begint bij jezelf. Wat kan ik doen om de wereld een beetje beter te maken? 

Ontzettend veel, als je er even over nadenkt. Dat gaat dan over vriendelijk zijn, luisteren, hulp bieden, aanwezig zijn waar je nodig bent. Ogenschijnlijk kleine dingen die voor de wereld rondom jou een groot verschil maken.

Als we dat elk van ons allemaal sámen doen, dan veranderen we de wereld. Dat is de kracht van samen. Zullen we samen …