Gefascineerd door de knipperende lichten in de verte aan de horizon, raakte Tanja Engelberts geïnteresseerd in de offshore olie- en gasindustrie. In haar fotoboek Forgotten Seas bundelt ze zes jaar onderzoek en een reis over de Noordzee langs verlaten booreilanden en platforms.

De Amerikaanse president Joe Biden noemt het een ‘historisch akkoord’ dat werd gesloten tijdens de klimaattop COP28 in Dubai. Voor het eerst is sprake van een einde aan het gebruik van fossiele brandstoffen.

Het akkoord roept op tot “het afstappen van fossiele brandstoffen op een rechtvaardige, geordende en eerlijke manier”. En dat tegen 2050.

Weliswaar een doorbraak, maar ook een formulering waarmee je nog alle kanten op kan. In een akkoord dat bovendien niet bindend is. Terecht staan dus veel activisten en wetenschappers niet echt te juichen.

Hoe energieproductie ons landschap verandert

Afstappen van fossiele brandstoffen is een ding. Wat met de hele machinerie en infrastructuur achter deze industrie?

Ik ben benieuwd of onder die ‘rechtvaardige, geordende en eerlijke’ uitweg van fossiele brandstoffen ook de ontmanteling van olie- en gasinstallaties behoort.

Die infrastructuur is vaak grotendeels aan ons blikveld onttrokken. De Noordzee telt nu bijvoorbeeld al duizenden ongebruikte en, wegens te complex en te duur om af te breken en op te ruimen, achtergelaten olie- en gasinstallaties.

Dat fascineerde de Nederlandse fotografe Tanja Engelberts. Op het strand van Den Haag begon haar obsessie voor de offshore industrie. “Wat zijn die kleine stipjes die je vanaf het strand aan de horizon ziet?” vroeg ze zich af.

Na het lezen van een artikel over leegstaand op zee, werd ze nieuwsgierig naar wat daar daadwerkelijk leegstond. Wat haar vooral fascineert is hoe energieproductie ons landschap verandert. zonder dat we het zien omdat het veelal aan ons blikveld is onttrokken

‘Dode’ platformen

In de Noordzee liggen 700 boorplatforms met daarrond tienduizenden andere installaties. 43.000 kilometer aan pijpleidingen zorgt voor de verbinding tussen al die infrastructuur.

Bijna 23.000 boorputten, meer dan 8.500 kilometer aan pijpleidingen en al 62 gas- en olieplatforms zijn achtergelaten in de Noordzee.

Het gaat om bijna een op de tien olie- en gasplatforms. Tegen 2031 zal dat aantal nog fors oplopen, tot in de honderden ongebruikte platformen, zo is te lezen in ‘Het kerkhof van de Noordzee’ https://multimedia.tijd.be/noordzee-afval/ een artikel van De Tijd over The North Sea Investigations. een onderzoek dat de krant samen met buitenlandse media deed.

Hoewel het internationaal verplicht is 'dode' platformen volledig af te breken, is dat vaak zo duur en complex dat eigenaars die klus uitstellen of van de bevoegde landen toelating krijgen om grote delen achter te laten in de zee.

Van optimisme tot kritische blik

Beeldend kunstenaar Tanja Engelberts dompelde zich zes jaar onder in de offshore industrie op de Noordzee.

Ze deed een ‘overleven op zee’-cursus om de platforms te mogen betreden.
Ze voer mee op onderhoudsschepen en bezocht talloze booreilanden en platforms.
Ze fotografeerde en filmde er het sloopwerk aan verschillende platforms.
Ze verzamelde historische archiefbeelden en maakte artistieke impressies van de zee.
Ze tekende anekdotes op over het leven op een booreiland. Verhalen van mensen die ze op zee heeft ontmoet en haar eigen reiservaringen.

Ontbijt, lunch, diner, donkerblauwe golven die beuken, een nacht gelardeerd met het stijgen en dalen van het schip. Een ochtend van het kijken naar de golven, de verdomde golven. Drie meter, vier meter, op en neer, oprijzend en weer neervallend, donkerblauw, indigo, petrol, wit, geel, bruin, afgezet tegen de verweerde gele pilaar. Papierwerk, televisie, lezen, de golven ondergaan.

Er is een suggestie; misschien om zich gewoon levend te voelen, misschien een kleine daad van rebellie. Ze rapen wat steigerlatten op, lange houten balken die achteloos overboord worden gegooid; een zachte ronde beweging in de lucht, bleekwit steekt af tegen zwart en wit, geluidloos verdwijnend in het donkere oppervlak. Een tweede, een derde volgt, de zachte beweging, een gemakkelijke vlucht.

Zo brengt de beeldend kunstenaar gebundeld in het fotoboek Forgotten Seas. een voor velen onbekende wereld in beeld.

Juist dat is de functie van kunstenaars, die door toneelregisseur Ivo Van Hove daarom in een door hem geschreven essay in de Volkskrant ‘noodzakelijk constructieve terroristen’ worden genoemd.

Het verhaal dat Tanja Engelberts vertelt is dat van het optimisme en het gevoel dat de mens de natuur had overwonnen naar een kritische blik op de fossielebrandstofindustrie en haar toekomst.

Door haar werk over de leegstand op zee hebben we straks het materiaal voor de reality check over wat wel en niet onderdeel is van “een rechtvaardige, geordende en eerlijke overgang van fossiele brandstoffen in energiesystemen.”

Forgotten Seas van Tanja Engelberts is uitgegeven door de onvolprezen fotoboekuitgeverij The Eriskay Connection in Breda (NL) en kan je hier bestellen.

Bezoek de website van Tanja Engelberts.
Tanja Engelberts op Insta.

Een vraag aan jou voordat je hier vertrekt …

Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met je doen. Het gaat niet alleen om bereiken, maar vooral om beraken.

Welke kunstenaars ken je nog die als ‘noodzakelijke constructieve terroristen’ zaken die aan ons blikveld onttrokken zijn of worden zichtbaar maken?

Vertel het in de comments hieronder …