Het moge duidelijk zijn dat de principes van de natuur weinig gemeen hebben met de centrale dogma’s van ons dominante systeem van liberaal bedrijfskapitalisme. Hoe zou een ecologische beschaving die is gebaseerd op de principes van de natuur eruit kunnen zien? Een samenvatting van het beeld van een ecologische beschaving zoals Jeremy Lent dat in zijn boek Het betekenisweb schetst.

Voor alles moet een ecologische beschaving gebaseerd zijn op een alomvattende symbiose tussen de menselijke samenleving en de natuurlijke wereld.

Het leidende beginsel van een ecologische beschaving is daarom gelegen in het scheppen van de voorwaarden waaronder alle mensen kunnen gedijen als onderdeel van een florerende Aarde.

In een ecologische beschaving zou het primaat op de eerste plaats gericht zijn op het optimaliseren van eudaimonia ten koste van hedonia. Eudaimonia is een toestand van duurzaam welzijn die ontstaat  wanneer iemand haar ware aard verwezenlijkt, terwijl hedonia een voorbijgaande staat is die tot kommer en kwel leidt.

Het onderwijs wordt in een nieuwe vorm gegoten, waarbij jonge mensen niet hoofdzakelijk worden klaargestoomd voor de zakelijke markt, maar onderwijs krijgen dat gericht is op het cultiveren van de wijsheid, het onderscheidingsvermogen en de emotionele rijpheid die nodig zijn om zich aan hun levenslange reis naar eudaimonia te kunnen zetten.

Een ecologische beschaving erkent dat het floreren van het systeem als geheel niet buiten de gezondheid van al zijn samenstellende delen kan.

Een fundamenteel uitgangspunt hierbij is de erkenning van het fractaal floreren: het welzijn van ieder individu is fractaal gerelateerd aan de gezondheid van de rest van de wereld - individuele gezondheid is afhankelijk van maatschappelijke gezondheid, terwijl de gezondheid van de samenleving weer afhankelijk is van de gezondheid van het ecosysteem waarin ze is ingebed.

In het fractale ontwerp van een ecosysteem ontstaat harmonie niet door homogeniteit, maar doordat elk organisme bijdraagt aan het geheel door zijn eigen eudaimonia na te streven.

Net zoals de bloedsomloop essentieel is om de gezondheid op peil te houden, moet een economie die het model van de natuur volgt haar rijkdom volop door de hele gemeenschap laten circuleren. 

“Het is de werking van het menselijk hart, de dienaar van de bloedsomloop die de wijsheid demonstreert die we nodig hebben om geld, het financiële systeem en het economische leven te transformeren”, schreef John Bloom in een column op Re-story: Wat als onze economie zou werken zoals ons hart?

Concurrentie wordt dan in evenwicht gehouden door samenwerking. Verschillen in inkomen en rijkdom blijven binnen veel nauwere marges en vormen een eerlijke afspiegeling van de bijdragen die mensen aan de samenleving leveren.

Een universeel basisinkomen is een cruciaal middel aan de hand waarvan een ecologische beschaving het kernprincipe van fractaal floreren zou kunnen realiseren.

In dit nieuwe economische kader spelen markten nog steeds een rol, maar ze vormen niet langer het enige criterium om waarde te bepalen. Donuteconome Kate Raworth (lees hier een interview met haar op Re-story) breidde de klassieke domeinen van economische activiteit - markt en overheid - uit met het huishouden en de commons.

Naast ‘gemeenschappelijke gronden’ verwijst de commons ook naar elke bron van levensonderhoud en welzijn die nog niet door de staat of de markt is toegeëigend: de lucht, het water, het zonlicht en menselijke creaties zoals taal, culturele tradities en wetenschappelijke kennis.

Het wereldwijde bereik van het internet inzetten om het lokale gemeenschapsleven te verrijken, grootschalige online netwerken zoals Facebook worden aan de commons overgedragen, zodat het internet niet langer in de eerste plaats gericht is op het innen van reclame-inkomsten door gebruikers zover te krijgen dat ze hun hedonistische gedrag maximaliseren, maar een vehikel wordt om de mensheid verder op weg te helpen bij het ontwikkelen van een planetair bewustzijn. 

In dit essay zet Re-story coöperant Madeleen Mulder uiteen hoe het komt dat de commons verdwenen en hoe het herontdekken van de kracht van de gemeenschap het herstel van onszelf, onze relaties met anderen en met de levende aarde mogelijk maakt.

Het bestuur zou worden omgevormd tot een polycentrisch model, waarbij lokale, regionale en mondiale besluiten worden genomen op de niveaus waar de gevolgen het meest voelbaar zijn.

Steden zouden opnieuw ontworpen worden op basis van ecologische principes, met volkstuinen op elk beschikbaar stukje land, essentiële diensten op hooguit twintig minuten lopen en auto’s die uit de stadscentra verbannen zijn. 

En met de buurt als het fundament van de samenleving, waarbij rechtstreeks contact tussen buurtbewoners weer een essentieel onderdeel uitmaakt van het menselijke gedijen.

Het leidende principe van onze technologie zou verschuiven van ‘het veroveren van de natuur’ naar hoe het best ‘zorg te dragen voor de natuur’. We zouden al onze vindingrijkheid inzetten om omstandigheden te creëren die leiden tot een symbiotisch floreren van mens en natuur.

De eindeloze homogene monoculturen van de industriële landbouw zouden vervangen worden door voedsel dat verbouwd wordt op basis van de principes van regeneratieve permacultuur.

In de industrie zou prioriteit worden gegeven aan circulaire stromen, waarbij een efficiënt hergebruik van afvalproducten van meet af aan in de processen is ingebouwd.

Een wereldwijd handvest voor de rechten van de natuur zou de natuurlijke wereld eenzelfde juridische status verlenen als de mensheid.

Het boek ‘Het betekenisweb De integratie van wetenschap en wijsheidstradities in een zoektocht naar onze plek in het universum’ van Jeremy Lent is naar het Nederlands vertaald door Gertjan Cobelens en uitgegeven door BoekWerkUtrecht. ISBN: 596 pagina’s. Je kan het boek hier online bestellen bij Epo Uitgeverij of ga naar je lokale boekenwinkel.

Meer over Jeremy Lent

Een vraag aan jou voordat je hier vertrekt …

Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met je doen. Het gaat niet alleen om bereiken, maar vooral om beraken.

Welk gevoel geeft het jou om in zo’n ecologische beschaving te leven?

We horen het graag van je in de comments hieronder …