Ze kunnen op heel wat spot en hoongelach rekenen: Anuna De Wever en Greta Thunberg. De Franse neurowetenschapper Sébastien Bohler begrijpt waarom. Omdat we het vermogen missen om de dreiging waar deze klimaatactivistes op wijzen op een emotioneel niveau waar te nemen. In zijn boek Le bug humain maakt hij duidelijk dat onze hersenen zo zijn geprogrammeerd dat ze niet geleerd hebben ver vooruit te kijken. En daarom is er veel protest tegen de jongeren die juist vragen om anders te gaan leven.

De aankondiging dat klimaatactiviste Anuna De Wever als stagiair aan de slag gaat bij Groen zorgde deze week voor heel wat zure reacties op de sociale media. Ook haar grote voorbeeld Greta Thunberg is al meermaals uitgelachen en bespot.

Er vloeide ook al veel inkt over de redenen daarvoor. De Franse neurowetenschapper Sébastien Bohler komt in zijn boek Le bug humain met een interessante visie: onze hersenen hebben ons als menselijke soort heel ver gebracht, maar zijn zodanig geprogrammeerd dat ze niet geleerd hebben om af te remmen en te minderen. En daarom is er veel protest tegen de jongeren die juist vragen om anders te gaan leven.

Overdaad schaadt

Natuurlijk horen we nog steeds de stem van de verlichtingsoptimisten zoals Steven Pinker en Maarten Baudry die erop wijzen dat we het nog nooit zo goed hebben gehad als vandaag.

Maar als je om je heen kijkt, zie je toch dat er van alles te veel is en dat die overdaad echt schaadt. We worden geconfronteerd met overbevolking, overgewicht, overproductie, overconsumptie, oververhitting en overmatige schuldenlast.

Hoewel steeds meer mensen, ondernemers en beleidsmakers begrijpen dat we daar iets tegen moeten doen, zijn er ook nog tal van anderen die halsstarrig beweren dat er weinig aan de hand is en die zelfs op de boodschappers schieten en schimpen.

Waarom?

Sébastian Bohler, neurowetenschapper en hoofdredacteur van het tijdschrift Brain and Psychology, poneert in zijn boek Le Bug Humain dat onze hersenen eigenlijk de grote boosdoeners zijn. Als we erin slagen ons brein enigszins te herprogrammeren zouden echter veel oplossingen mogelijk zijn.

Het striatum is de boosdoener

Ook nu de situatie overal in de wereld verslechtert en we de muren op ons zien afkomen, blijkt het moeilijk om in actie te komen.

Kijk bijvoorbeeld naar de wel erg lauwe reactie van de conservatieve Australische premier Scott Morrison toen zijn land letterlijk in brand stond. Bewustwording van wat ons te wachten staat lijkt geen effect te hebben op de gang van zaken.

Waarom is dat?

Sébastian Bohler werpt in Le Bug Humain een nieuw licht op de vraag. Volgens hem is de grote schuldige voor het feit dat het zo moeilijk is om collectief iets te ondernemen niet de hebberigheid van zij die willen dat het systeem in stand blijft, maar de constitutie van ons brein zelf.

In het hart van onze hersenen wordt ons gedrag sinds het ontstaan van de mensheid bepaald door een klein orgaan dat het striatum wordt genoemd.

Het heeft het menselijk brein eraan gewoon gemaakt om vijf basisdoelstellingen na te streven die gericht zijn op het voortbestaan van de soort: eten, zich voortplanten, macht verwerven, zijn territorium uitbreiden, en informatie verzamelen.

Telkens we één van die doelstellingen vervullen, maakt dat dopamine vrij waaraan ons brein steeds meer verslaafd geraakt.

Ons brein van bondgenoot tot grootste vijand

Bohler zegt daarover: "Onze hersenen hebben ons in staat gesteld uitvindingen te doen, op een zeer creatieve manier kunst te maken, slimme technologie te ontwikkelen en almaar meer vooruitgang te boeken, in onder meer de geneeskunde.

Ons brein was altijd onze grote bondgenoot, maar zou nu wel eens onze grootste vijand kunnen worden.

Ons brein is geprogrammeerd om te overleven, om ons in stand te houden in een vijandige omgeving, maar het is nooit geprogrammeerd om te stoppen, om onszelf in te houden.

Als gevolg daarvan eten we zonder grenzen en nemen de zwaarlijvigheidscurves over de hele wereld toe. Vandaag de dag sterven we meer aan overgewicht dan aan honger.”

Hoe ongebreideld de wil van onze hersenen is om ‘steeds meer; te willen, is trouwens dezer dagen ook weer te zien in een nieuwe reeks van het programma The Sky is The Limit.

Nooit geleerd echt ver vooruit te kijken

Wat we missen om te reageren op problemen zoals de klimaatverandering en de migratiegolf en om er dus adequate oplossingen voor te bedenken, is volgens Sébastien Bohler het vermogen om deze dreiging op een emotioneel niveau waar te nemen.

De bosbranden in Australië, de orkanen in de Filipijnen, en zelfs de overstromingen in Frankrijk en Venetië zijn nog altijd ver van ons bed.

Onze hersenen reageren volgens Bohler altijd het sterkst op situaties die dichtbij zijn, in plaats en tijd. Als mensen de keuze krijgen tussen nu 100 euro ontvangen of over een jaar 150 euro ontvangen, zullen ze omzeggens altijd voor het eerste kiezen.

Onze hersenen hebben, vanuit het oerinstinct om te overleven, nooit echt geleerd om echt ver vooruit te kijken.

Bij de meeste mensen is het striatum totaal ongevoelig voor wat over tien, twintig of dertig jaar wellicht staat te gebeuren als we nu ons gedrag niet wijzigen.

Het vergt volgens Bohler dan ook een forse intellectuele inspanning om de stijging van de temperatuur, de stijging van de zeespiegel, de droogte en de ineenstorting van de biodiversiteit in beeld te brengen.