Maatschappelijke onderneemsters Veerle Huygen en Greet Heylen slaan de handen in elkaar om een antwoord te bieden op de sociale crisis die door corona alleen maar scherper is geworden. Vanuit hun ervaring met groepswerk willen ze bijdragen aan sociale cohesie en helpen een meer openhartige samenleving realiseren. Omdat volgens het tweetal openhartigheid een noodzakelijke voorwaarde is om de sociale crisis bij de wortel aan te pakken, hebben ze samen met de Amerikaanse cultuurpionier Tej Steiner een online trainingsprogramma uitgewerkt voor wie zich wil inzetten voor een grondige maatschappelijke verandering. “We willen veilige contexten creëren, waarin de verbindende kracht van openhartigheid centraal staat.”

Het initiatief van Veerle Huygen en Greet Heylen wordt ingegeven door de sociale crisis die volgens hen door corona alleen maar scherper is geworden.
Greet Heylen: “We leven in een sterk individualistische cultuur die ons doet geloven dat we afgescheiden zijn van elkaar en van de natuur. Ons huidige economisch groeimodel steunt op deze misvatting. 

Er is een breed gedragen consensus dat menselijke activiteit en onbegrensde economische groei een negatieve impact hebben op globale ecosystemen. We kampen met een ecologische crisis, het klimaat verandert en de biodiversiteit staat ernstig onder druk.

Maar de natuurlijke omgeving en de samenleving staan niet los van elkaar. Maatschappelijke ontwrichting uit zich als een sociale crisis. 

We ervaren weinig contact met ons lichaam, weten niet goed om te gaan met gevoelens en emoties van onszelf en van anderen. We begrijpen elkaar niet meer, missen vertrouwen, denken snel in ‘wij’ en ‘zij’, want we luisteren vaak niet echt en spreken ons niet helder uit over wat we voelen en willen. De cultuur van separatie resulteert in een levensbedreigende mondiale crisis.”  

Sinds de start van de coronacrisis tonen de gevolgen van de sociale malaise zich nog scherper. Uit een recent rapport van de KU Leuven en preventiedienst Idewe blijkt dat 1 op 2 werkende Belgen lijdt aan angst en depressieve gevoelens naar aanleiding van corona. 

Een grootschalige bevraging van gezondheidsinstituut Sciensano waaraan 44.000 mensen deelnamen, bevestigt deze tendens: angststoornissen zijn sinds het begin van de lockdown aanzienlijk toegenomen. 

Steeds meer mensen kampen met gevoelens van depressie en eenzaamheid. Sinds corona ontving Tele-Onthaal 20% meer oproepen waarin het thema eenzaamheid forser naar voor kwam. België staat in de top drie van landen met het hoogste aantal zelfdodingen. Het samenleven wordt bemoeilijkt door toenemende vervreemding, verharding en polarisatie.”

Cultuur van openhartigheid

Om die sociale crisis bij de wortel aan te pakken, is volgens de maatschappelijke onderneemsters openhartigheid een noodzakelijke voorwaarde. Die cultuur van openhartigheid willen ze creëren. Daarbij vestigen ze de aandacht op twee belangrijke verschuivingen die een antwoord kunnen bieden op de sociale crisis.

Veerle Huygen: “Het gaat om een paradigmaverschuiving, we komen los van het dominante beeld van afgescheidenheid en disconnectie en evolueren naar een gedeeld besef van onderlinge verbondenheid, een diepgaand inzicht dat ook vanuit de theoretische natuurkunde wordt ondersteund. (zie ook het Re-story verhaal van innovatiebioloog Leen Gorissen over onderlinge afhankelijkheid en genestheid - nvdr)

Wat elders in de wereld gebeurt, heeft invloed op ieder van ons en omgekeerd. Wanneer we dit beginnen in te zien en bewust gaan beleven, kunnen we elkaar niet langer blindweg ervaren als concurrenten die moeten strijden met elkaar. 

Dan gaan we meer als medemensen handelen en zijn we vanuit mededogen oprecht bereid om elkaar te ondersteunen. Het ervaren van fundamentele verbondenheid neemt de oorzaak van polarisatie en depressie weg.”

“Openhartigheid betekent ook het verdiepen van empathie”, vult Veerle Huygen de tweede verschuiving aan. “In onze cultuur leeft de aanname dat we ons beter voor moeten doen om een plek te verdienen. Door het ontwikkelen van het empathisch vermogen, staan we met meer acceptatie, mildheid en zelfzorg in het leven en beseffen we dat we inherent waardevol zijn. 

Hierdoor hoeven we ons niet langer uit te sloven en te bewijzen. We kunnen leven zonder maskers. Dat maakt ons gelukkiger en vrijer, het leven wordt eenvoudiger en het contact tussen mensen authentieker en meer vervullend.”

Groepsdynamiek en cultuurverandering

Al deze elementen vindt het tweetal ook terug in het werk van de Amerikaanse cultuurpionier Tej Steiner. Met ruim dertig jaar ervaring in groepsdynamische processen en cultuurverandering ligt de focus in zijn werk op het scheppen van omgevingen waarin openhartigheid optimaal kan ontstaan en gedijen.

Veerle Huygen: “Tej Steiner kwam op mijn pad omdat ik erg geïnteresseerd ben in groepsdynamiek. Ik las zijn boek Waking up with everyone around us en volgde een training bij hem. Zijn werk gaat voor mij écht naar de kern, 

Tej laat je ervaren welke perspectiefwissel nodig is om te komen tot wérkelijke cultuurverandering. Het gaat bij hem niet over theorie die je moet onthouden of allerlei kunstgrepen om toe te passen, maar wel om de integratie van een manier van zijn. 

Hij onderzocht de voorbije dertig jaar groepsdynamische processen en zag dat mensen die écht met elkaar in verbinding kunnen gaan vijf essentiële ‘manieren van zijn’ in de praktijk brengen die openhartig samen zijn mogelijk maken:

1. Helder zijn over het hoger doel van eenieder en van de organisatie.

2. Volledig in het huidige moment aanwezig zijn bij elkaar.

3. Authentiek en waarachtig communiceren.

4. Oprecht betrokken zijn bij elkaar.

5. Openstaan voor meer creativiteit. 

Dat zijn we niet gewoon. In onze mainstream cultuur ligt de klemtoon in hoofdzaak op wat anderen over ons denken. We zien de haast perfecte foto’s op Facebook van vrienden en collega’s en durven onszelf uit schrik voor afwijzing niet meer te tonen zoals we werkelijk zijn. De angst om geen liefde en waardering te krijgen, zit diep geworteld in onze psyche en in de hele samenleving.

In zijn training vormt de groep een levend labo waarin de deelnemers in een veilige omgeving vertrouwd raken met openhartigheid. Het gaat om het echt openhartig leren ‘zijn’ in relatie met anderen. Voor mij voelde dit als thuiskomen. Al tijdens het volgen van zijn training groeide bij mij het idee en de goesting om zijn werk naar Vlaanderen te brengen.”

Nieuwe afspraken

Het onderzoek van Steiner bij groepen toont verder dat cultuurcrises het gevolg zijn van vaak onbewuste collectieve afspraken die het samenleven bemoeilijken. Hij ontwikkelde een methodiek waarin veel belang wordt gehecht aan het samen maken van de juiste afspraken. 

Dit legt een stevige basis voor een cultuur van openhartigheid, waarin individuen zich gezien en gehoord weten en elkaar met kwaliteitsvolle aandacht wederzijds ondersteunen. 

Greet Heylen: “Er zijn legio onbewuste collectieve afspraken. We praten weinig openlijk over wat ons drijft, over ons levensdoel, en vragen er ook niet naar bij anderen. Vaak staan we hier pas op latere leeftijd of na een ernstige gebeurtenis voor het eerst bij stil. 

We moeten het ‘druk’ hebben, anders lijken we niet goed bezig te zijn. Tegelijk zwijgen we over de negatieve impact die drukte heeft op ons welbevinden. We maskeren onze gevoelens en gaan moeilijke gesprekken zo lang mogelijk uit de weg. Tot de bom barst. 

We leren vaak niet om hier op een gezonde manier over te communiceren. We rationaliseren onze eigen keuzes en kijken raar op als mensen kiezen om hun hart te volgen.

Deze onbewuste collectieve afspraken dienen niet altijd het samenleven, sommige houden een tekort aan gezonde zelfwaardering in stand of werken overbelasting, onderdrukking van emoties en vervreemding van het eigen lichaam in de hand. 

Veerle Huygen: “Werp je daar licht op dan werk je aan duurzame systeemverandering. Er ontstaat een positieve kentering wanneer we deze afspraken in vraag durven stellen en durven doorbreken en we wel ruimte laten voor gevoelens en waarderende feedback. Voor het verkennen van ons levensdoel en afstemming tussen hoofd én hart.

Door ons hiervan bewust te worden, kunnen we kiezen welke afspraken voor ons nog kloppen en welke we willen veranderen. 

Om een cultuur van openhartigheid te installeren, is het nodig om nieuwe afspraken te maken met elkaar. Die nieuwe afspraken hangen nauw samen met de vijf essentiële ‘manieren van zijn’.

Het vraagt moed om in elke sociale omgeving het gesprek te durven aangaan over de impliciete afspraken die zo bepalend zijn voor ieders doen en laten.

Door het gesprek op gang te brengen en bereidheid bij elkaar op te wekken om oude interactiepatronen in vraag te stellen en los te laten,  maken we de weg vrij voor  een openhartiger samenleving.”

Sociaal labo 

Samen met Tej Steiner start het tweetal een online training voor al wie zich wil inzetten voor grondige maatschappelijke verandering. De training is gericht op het leren creëren van veilige contexten, waarin de verbindende kracht van openhartigheid centraal staat.

Veerle Huygen: “Onze bijdrage bestaat erin om een sociaal labo op te zetten waarin het veilig is om hiermee vertrouwd te geraken, ervaringen uit te wisselen en samenwerking te bevorderen.

In een context die voldoende veilig voelt, durven mensen zichzelf zijn en zich uit te spreken, fouten toe te geven, verantwoordelijkheid op te nemen, ongeacht wat anderen ervan denken. 

Greet Heylen: “Zo ontstaat meer helderheid, mensen leren aanwezig te zijn bij alles wat opkomt, durven brengen wat in hen leeft, voelen zich meer verbonden en kunnen makkelijker trouw zijn aan zichzelf.”  

Hoe meer mensen ontdekken wat openhartigheid kan teweegbrengen voor ons samenleven, hoe sterker dit zal bijdragen aan de cultuurverandering die zo nodig is. We zijn ervan overtuigd dat deze omslag vandaag urgenter is dan ooit.”

Training Openhartig verbinden

Meer info & aanmelden voor de 4-weekse online training ‘Openhartig verbinden’ van Veerle Huygen, Greet Heylen en Tej Steiner kan hier.