Theatermaakster Yinka Kuitenbrouwer volgde de opleiding Drama aan het KASK in Gent en is daarna in Gent blijven plakken. Aan de liefde. Yinka maakt documentairetheater en haar voorstelling HonderdHuizen, waarmee ze op het wereldvermaarde theaterfestival in het Schotse Edinburgh de Fringe First Award en een Total Theatre Award won, speelde ze een aantal jaar geleden in mijn living. Daarna ben ik Yinka blijven volgen en alleen al door de intrigerende titel Morgen Werd Alles Anders drong een gesprek met haar zich op. Liefst had ik die voorstelling in het theater gezien, maar corona besliste anders. Daardoor beleefde ik haar theaterstuk vanuit het kleine maar o zo fijne boekje dat ze erover maakte. Morgen Werd Alles Anders is een voorstelling over onze verantwoordelijkheid voor de toekomst. Over de prijs van vooruitgang. Over het al dan niet krijgen van kinderen in deze wereld. “Dat ik een kind verwacht, betekent niet dat ik niet bekommerd kan zijn om de toekomst. Integendeel misschien, omdat ik straks letterlijk de toekomst nog harder in de ogen kijk.”

🎧 Luisteren

Je kan het interview met Yinka Kuitenbrouwer ook beluisteren en dat kan ik je aanraden, dan hoor je ook de prachtig door haar naar het Nederlands vertaalde tekst van Kae Tempests ‘People’s Faces’. Je kan de podcast hieronder beluisteren via Soundcloud of in je favoriete podcastapp zoals Spotify, Apple Podcasts en App Mind.

Morgen Werd Alles Anders is de derde voorstelling van theatermaakster Yinka Kuitenbrouwer waarvoor ze haar beproefde documentaire-aanpak hanteert: “Ik vertrek vanuit een persoonlijke vraag en ga daar dan met mensen over in gesprek. 

Ik gebruik hun input heel direct om een voorstelling te creëren. Ik leg daar geen fictionele laag op of ik maak daar geen verhaal van. Het is eerder een tonen van mijn zoekproces en van mijn onderzoek dat dan de uiteindelijke voorstelling wordt.

Zo heb ik tot nu toe drie voorstellingen gemaakt. De eerste was HonderdHuizen waarbij ik me als Nederlander in België afvroeg wat het betekent om ergens thuis te zijn? Ik ben dat aan honderd mensen gaan vragen en die voorstelling is een weerslag van die interviews, een verzameling citaten. Dat is heel duidelijk een documentaire.

Daarna heb ik Kan Dus Niet gemaakt over jongvolwassenen in de psychiatrie waarbij ik drie maanden onderzoek heb gedaan in de jeugdpsychiatrie om daar dan een voorstelling over te maken.

En Morgen Werd Alles Anders is de meest recente, waarbij ik eigenlijk ben vertrokken vanuit de vraag: wil ik wel kinderen opvoeden in een wereld die in mijn ogen misschien wel verloren is? Ik ben met mensen van verschillende generaties in gesprek gegaan om te kijken hoe zij naar de toekomst kijken en hoe zij omgaan met hoop en verantwoordelijkheid.

Mailo

In de periode dat Yinka aan Morgen Werd Alles Anders werkt, vertrekt ze ook met haar man voor drie maanden naar Zambia om er de boerderij van een koppel dat hun kind in België geboren wil laten worden, over te nemen. 

Een paar weken na hun aankomst, starten in haar uitzicht de werkzaamheden aan de Kafulafuta dam, een van de grootste stuwdammen van Zambia. Het confronteert Yinka met hoe Zambianen met de toekomst omgaan. 

En hoewel het niet haar bedoeling was, is haar tijd in Zambia zo toch deel van de voorstelling geworden. Ook de intrigerende titel Morgen Werd Alles Anders is door de tijd in Zambia geïnspireerd. 

Een fragment uit haar theatertekst:

Yinka: “De poëzie van het woord ‘mailo’ vind ik supermooi. Ze vertalen ‘mailo’ als ‘yesterday’ en als ‘tomorrow’. Ze gebruiken het door elkaar en zeggen: ‘I will do it yesterday’ of ‘I was there tomorrow’. 

In het dagelijks leven zorgt dat soms voor een beetje verwarring, maar wat ik daar ontroerend aan vind, is dat het je heel erg bewust maakt dat tijd relatief is en dat alles in elkaar overloopt. Het gaat wel gebeuren, maar ‘mailo’: is het morgen of is het gisteren.

Waarom ik de voorstelling Morgen Werd Alles Anders heb genoemd, is omdat de verandering waar ik wel heel erg naar verlang in de wereld nog niet is ingelost, maar tegelijkertijd is dat wel een continu proces. Het is  misschien wel al ingezet gister of eerder. Er spreekt ook hoop uit en ik heb wel gemerkt dat die hoop heel belangrijk is. 

Ik maak me veel zorgen over de toekomst, vooral over het klimaat en nu in een coronavolle wereld maak ik me maatschappelijk over van alles zorgen. Heel concreet vertaald naar mijn kinderwens wist ik niet of ik het wel aankon een kind op de wereld te zetten.

Aan de ene kant dacht ik: wat brengt dat kind teweeg? Een kind op de wereld zetten, is erger dan een hummer kopen. Maar meer dan dat is het vooral de angst die je dat kind aandoet. In het verlangen naar een betere wereld ligt een verantwoordelijkheid bij de komende generaties: dat zij de troep moeten opruimen. Ik vind het nog altijd een heftige gedachte dat je iemand daar mee opzadelt.”

Claire van bijna tachtig

Yinka: “Mijn reactie is dan vaak: ik ga het aan andere mensen vragen. Tegelijkertijd is het evident dat ik geen antwoord krijg: er is geen ja- of nee-antwoord op de vraag of je nog kinderen kan krijgen in deze wereld.

Ik heb dertig mensen geïnterviewd en sloot steeds af met de vraag: komt het goed met de wereld? Diep vanbinnen is dat de vraag waar ik het liefst antwoord op zou willen. En dat iedereen JA zegt en dat het dan ook waar is.

Heel veel mensen zeiden: ‘ik ga toch ja zeggen, tegen beter weten in.’ Hoe en wanneer het goed komt, wisten ze niet: waarschijnlijk moeten we eerst door een verschrikkelijk dal en uiteindelijk komt het wel goed.

Maar ik weet natuurlijk wel dat je daar geen antwoord op kan geven en dat dat ook geen interessant theater is. Ik maak theater vanuit dat persoonlijke. Aan het einde heb ik misschien geen antwoord, maar wel een zoektocht om te tonen.”

Een van de geïnterviewden die Yinka hoop gaf is Claire. Een fragment uit de theatertekst:

Yinka: “Ik denk dat ze me zo emotioneerde omdat ik de verwachting had bij een oudere dame op bezoek te gaan en met thee en koekjes een gezellig keuvelend praatje over de toekomst zou hebben. Maar Claire bleek een vrouw vol levensenergie te zijn die met zoveel engagement, zoveel bewustzijn en ook boosheid over de toekomst sprak.

Ze was het met me eens dat de wereld om zeep was, maar toch vond ze nog ergens energie om daartegen te vechten, terwijl ze al bijna tachtig is, Ik dacht: ze had het ook net zo goed kunnen opgeven. 

Ze zei op een gegeven moment, maar dat zit uiteindelijk niet in de voorstelling: ‘Als de dijken breken dan komt het water hier tot de tweede etage. Maar als we verdrinken dan verdrinken we, schijnt trouwens ook een hele mooie dood te zijn’. 

Voor haarzelf had ze die angst voor de dood, voor de Apocalyps, niet, maar voor haar omgeving en kleinkinderen wel en daarvoor bleef ze vechten. Dat vind ik heel inspirerend.”

Tegen dat jouw kinderen groot zijn is alles kapot

Op het moment dat ik Yinka spreek is ze zwanger van een zoon en ik wist niet goed of ik haar daar nu mee moest feliciteren of niet. In de voorstelling zegt Chelsey immers: ‘Tegen dat jouw kinderen groot zijn, is alles kapot’.

“Ja, dat zegt ze,” lacht Yinka, “in veel gevallen, en Chelsey is daar een uitzondering op, was ik veel zwartgalliger dan de mensen die ik interviewde. Dus Chelsey zegt dat wel, maar tegelijkertijd heb ik ook heel veel hoop ontdekt bij die dertig mensen. 

De voorstelling is een soort van in het reine komen met dat verlangen een kind te krijgen en dat dat ok is. Dat ik een kind verwacht, betekent niet dat ik niet bekommerd kan zijn om de toekomst. Integendeel misschien, omdat ik straks letterlijk de toekomst nog harder in de ogen kijk.”

Verandering, klein of groot

In het maakproces van haar voorstelling stelt Yinka de geïnterviewden ook een aantal vaste vragen. Een aantal die misschien al een iets minder rooskleurig vertrekpunt hebben zoals: wat van onze beschaving zou jij het meest missen? Maar ook hoopvolle, zoals: is er een verandering klein of groot die jij al hebt veroorzaakt? 

Dat is ook wat ik van Yinka zelf wilde weten.

“Ik hoop het”, zegt ze, “Heel concreet met deze voorstelling hoop ik effectief dat het iemand aan het denken zet over zijn of haar persoonlijke acties en welke invloed je daar mee hebt. Ik hoop dat ik de verandering veroorzaak dat iemand het besef krijgt dat hij een verandering kan veroorzaken.

Gezichten

Voor Morgen Werd Alles Anders vertaalde Yinka ook het nummer ‘People’s Faces’ van de Britse dichter, spoken word-artiest en rapper Kate Tempest, die afgelopen jaar haar naam veranderde in Kae.

“Ik ben al langere tijd fan van het werk van Kae Tempest, ik vind dat er een heel grote zeggingskracht in de nummers zit die samengaat met een hele mooie poëzie waardoor het me raakt. 

Ik hoorde dat nummer en het sloot aan bij het onderwerp over de toekomst waar ik mee bezig ben. Er spreekt een enorme wanhoop uit, een destructieve gedachte van het is allemaal om zeep. Tegelijkertijd balanceert ze dat met een hoop en een liefde als ze naar de gezichten van mensen kijkt. En kracht put uit de nabijheid van mensen en het contact tussen mensen kan echt heel veel doen.”

Dit is de Nederlandse vertaling die Yinka maakte, in de podcast hoor je haar die zelf voordragen:

“Ik denk dat we ja moeten zeggen,”antwoordt Yinka op die laatste tekstregel. Ik weet gewoon niet op welke termijn. Ik las nu ook weer: de stroming is snel, maar de rivier meandert traag. Het kost tijd om verandering teweeg te brengen. 

Door alle troep heen voel je toch wel dat er dingen aan het kantelen zijn. Als ik nu zou zeggen: ‘het komt niet goed met de wereld’, dan zouden we net zo goed allemaal kunnen stoppen. En dat doen we ook niet.”

Een vraag aan jou voordat je hier vertrekt …

Wij meten niet hoeveel mensen dit verhaal lezen, dat is niet zo relevant. Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met jou doen!

Wat denk jij: komt het goed met de wereld?