📖 Terug naar de basis van wat menselijke relaties inhouden
Zowat alle denkers en doeners die op Re-story al aan bod kwamen en vele anderen benadrukken vandaag de noodzaak aan meer verbinding en meer menselijkheid. Precies daarop mikt ook Gezelschapswerk van de Gentse Lieve Willems. Deze regentes Frans-Engels-Geschiedenis bleef haar hele leven opleidingen volgen, onder andere rond gezinsbegeleiding en contextuele hulpverlening en ontwikkelde van daaruit een methode om te kunnen terugvallen op waarden die voor alle generaties gelden. “We moeten terug naar de basis van wat menselijke relaties eigenlijk inhouden. Als we dat proactief aanpakken kunnen we heel veel latere problemen vermijden.”
Lieve Willems
“We kunnen toch niet blijven verloren lopen”, steekt Lieve Willems van wal, “zoals we bezig zijn in een zoektocht naar tijd, geld en energie.
We kunnen overduidelijk vaststellen dat onze huidige aanpak onze fysieke, mentale en relationele gezondheid aantast en ons hoop en houvast doet verliezen.
Ook in het onderwijs, in de hulpverlening, in organisaties en bedrijven moeten we terug naar de basis van wat menselijke relaties eigenlijk inhouden. Als we dat proactief aanpakken kunnen we heel veel latere problemen vermijden.”
Enorm toenemende complexiteit
De technologische stroomversnelling met de komst van internet, de smartphones en de sociale media heeft in combinatie met problematieken zoals de opwarming van de aarde, ongelijkheid, migratie, racisme en diversiteit voor een enorme toename van de complexiteit gezorgd.
“Elke mens maakt vandaag deel uit van verschillende contexten”, zegt Lieve. “We zijn allemaal bezig met relaties, opvoeden, samenwerken, zorgen en samenleven. Ik noem dat de vijf teams waar we op elk ogenblik in meer of mindere mate lid van zijn.
“We gedragen ons steeds vaker als eilanders maar op elk ogenblik en in elk aspect van ons leven maken we deel uit van een team met andere mensen.”
Hoe we die vijf teams vandaag samen succesvol in praktijk laten draaien, is niet altijd evident.
Sterker nog: het is behoorlijk ingewikkeld geworden. Omdat die teams in tegenstelling tot vroeger nu ook rekening moeten houden met steeds meer en almaar veranderende spelregels.
Het is alsof we de jongste jaren in snel tempo als mens in de maatschappij voortdurend verdiepingen zijn blijven bijbouwen, zodat we nu in een torengebouw leven waarin we volledig onze weg dreigen te verliezen.
Dat leidt tot een veelheid aan keuzes, meningen, visies, overtuigingen, verwachtingen en taalgebruiken. Bovendien mogen we niet onderschatten dat er in tegenstelling tot pakweg veertig jaar geleden geen duidelijke opdeling meer is van generaties.
De grootste groep Facebookgebruikers zijn nu bijvoorbeeld wellicht de vijftigplussers. En Charlie Watts mag dan onlangs overleden zijn, de andere tachtigers van de Rolling Stones blijven hun ding doen. Anderzijds kijken de verschillende generaties ook anders aan tegen al die keuzevrijheid.
Terwijl het gendervraagstuk en de keuze voor een bepaald geslacht bijvoorbeeld evidente gespreksthema’s zijn bij jongeren, is dat voor oudere generaties veel minder het geval. Zij vinden al snel dat alles te ver is doorgeschoten.
Het is niet voor niets dat we de jongste maanden een hele discussie met bijzonder venijnige opmerkingen over en weer hebben zien ontstaan rond wat al dan niet ‘woke’ is.”
Sociale mediaplatformen missen wederkerigheid
Lieve Willems kijkt daarom met steeds grotere bezorgdheid naar de toekomst: “Ik heb vanuit die bezorgdheid en gebaseerd op de bundeling van heel wat theoretische systemische kaders met drieëndertig woorden het Universeel Relationeel Esperanto ontwikkeld, met de bedoeling de diverse teams waarvan we op elk moment deel uitmaken weer op weg te zetten.
We moeten weer verbinding met elkaar maken, opnieuw leren echt luisteren, tijd maken voor stilte in onszelf en in onze omgeving. In de gedigitaliseerde wereld, merk ik op sociale media zoals Facebook en Instagram een permanente strijd om zichzelf met anderen te meten.
“Nu de digitalisering en sociale media ons leven zo sterk overheersen, is er veel te weinig ruimte voor wederkerigheid en nuance. Zoveel is op zenden gericht, zo weinig op dialoog met de ontvangers.”
Het doet mij denken aan de zinnetjes ‘Ik wil de grootste zijn, ik wil de grootste hebben’ uit één van de liedjes van Raymond van het Groenewoud.
De noodkreet aan verbinding, die nochtans door zoveel groepen in de maatschappij steeds luider wordt geslaakt, krijgt daar echter totaal geen gehoor omdat de platforms wederkerigheid missen, ze laten veel te weinig ruimte voor nuance en missen een intergenerationele pluriforme handleiding.
Met ieder zijn eigen handleiding gaan we er niet komen! De mens is bij uitstek een sociaal wezen en bij goede communicatie zijn mimiek, intonatie, lichaamstaal en context van het grootste belang.
Maar die elementen blinken op sociale media uit door afwezigheid. Het gaat meestal alleen maar om zenden zonder in dialoog te treden met de ontvangers.”
Uitlach- en uitscheldschermen
Dat sociale media zo belangrijk geworden zijn, triggert duidelijk de verontwaardiging van Lieve Willems. “Vanuit mijn praktijk kan ik alleen maar vaststellen dat we een soort dwangneuroses kweken rond likes.
Uitlach- en uitscheldschermen staan een open dialoog en kritisch denken in de weg en leiden tot een ziekmakende polarisatie. Dat mag toch niet het nieuwe normaal zijn.
Anderzijds wil ik me ervoor hoeden alles over dezelfde kam te scheren. De digitalisering heeft immers ook voor onmiskenbare positieve ontwikkelingen gezorgd.
Een mooi voorbeeld daarvan is www.hoplr.be, dat verbinding tussen buutbewoners tot stand brengt “(maar ook bijvoorbeeld door ons als communityplatform gebruikt wordt -GDG) en ervoor zorgt dat mensen elkaar op een praktische manier kunnen helpen.”
In dertig jaar een totaal andere samenleving
Dat we door de sociale media geconnecteerd zijn als nooit tevoren en toch vaststellen dat veel mensen zich nog nooit zo eenzaam, stuurloos en hopeloos hebben gevoeld, is volgens Lieve Willems niet de enige paradox waar de samenleving vandaag mee worstelt.
Mensen haken op alle mogelijke manieren af. Het leidt tot een veelheid aan burn-out, depressies, verslavingen, scheidingen en zelfmoorden. Kortom, we zitten met onszelf en met elkaar behoorlijk in de knoop. “Onlogisch is dat ook niet”, geeft Lieve Willems aan.
“Wie even de tijd neemt om dertig jaar terug te gaan ziet een tsunami aan veranderingen in de samenleving. Het kerngezin is vervangen door een brede waaier aan samenleefvormen, van scheiding tussen werk en privéleven is steeds minder sprake, zeker nu het hybride werken na corona een blijver zal zijn, de godsdiensten van het monotheïsme bieden geen houvast meer en in plaats daarvan zoeken mensen op vele andere manier naar zingeving.
En zelfs over ons gender is steeds meer twijfel. Werkgevers moeten nu werk creëren op maat van de talenten van de medewerkers, die veel minder vast zitten aan een job dan vroeger. Leiders mogen of moeten kwetsbaarheid tonen. En steeds meer koppels besluiten ook na twintig, dertig of veertig jaar alsnog uit elkaar te gaan.
Terwijl in een woning vroeger één radio en televisie was, heeft iedereen die er woont nu zijn eigen mediakanalen. De opsomming van de spectaculaire veranderingen in de samenleving is zeker niet exhaustief.
“Het kelderend welbevinden is geen individueel probleem, het wordt veroorzaakt door relationeel onwelbevinden thuis en op het werk.”
We zijn de laatste dertig jaar zodanig gericht geweest op materiële welvaart dat het welbevinden bijna helemaal kelderde. Dat kelderend welbevinden is geen individueel probleem, het wordt veroorzaakt door relationeel onwelbevinden thuis en op het werk. Mensen raken de weg kwijt.
Mentale gezondheid is zowat elke dag in het nieuws, zelfs als het gaat over topsporters, zoals we zagen op de Olympische Spelen bij Simone Biles, Naomi Osaka en zelfs Nafi Thiam. En zij krijgen hulp aangeboden van tientallen specialisten en coaches, die alles onbewust en met de beste bedoelingen nog ingewikkelder maken en voor nog meer versnippering zorgen.”
Een praktische GPS
De pogingen om mensen bij te staan hebben volgens Lieve Willems ook voor nieuwe woorden gezorgd zoals betrokkenheid, engagement en empowerment.
Lieve: “Maar omdat iedereen aan die woorden een andere invulling geeft, zorgt dat voor nieuwe botsingen en wrevel. Kortom, de knoop waarin we met onszelf en anderen liggen lijkt haast niet te ontwarren.
“De relatietaal die ik heb ontwikkeld zie ik als een praktische GPS om onze relaties in alle domeinen weer op het juiste spoor te krijgen.”
De relatietaal die ik heb ontwikkeld zie ik als een praktische GPS zodat alle generaties samen weer de basis van de gelijkwaardige en betekenisvolle menselijke relatie kunnen ontdekken.
Zodat ze in het team waarin ze op dat moment aan de slag zijn, weer ten volle kunnen bloeien. Omdat naar hen wordt geluisterd, omdat ze zich begrepen voelen en omdat ze samen relatievaardiger en oplossingsgerichter zijn geworden want dàt geeft perspectief.
Dan voelt het niet langer aan alsof ze op weg zijn met de wagen, in files en onbegrijpelijke omleidingen terechtkomen en steeds maar rondjes blijven draaien in een eeuwigdurende carrousel.”
Lieve Willems bedacht drieëndertig termen die volgens haar een uitweg bieden. De termen leren mensen objectief benoemen, duiden en oplossen. Sluikstorten, lawaai, cyberpesten en zweetvoeten noemt zij bijvoorbeeld ‘ik-wij-dingproblemen’.
En die zijn volgens haar gemakkelijk op te lossen door erover te spreken, zich te verontschuldigingen, begrip te tonen en het anders te doen.
Pleidooi voor eenvoud en gezond boerenverstand
“Uiteraard wil ik niet terug naar hoe het vroeger was”, beklemtoont Lieve. “Maar niemand kan ontkennen dat bijvoorbeeld spreekwoorden zoals ‘wie kan uitgaan, kan ook opstaan’ de samenleving toen op een eenvoudige manier regelden. Die spreekwoorden gingen over keuzes en consequenties.
Met het Universeel Relationeel Esperanto wil ik eenvoud en wat we gemeenzaam gezond boerenverstand noemen terugbrengen in al onze relaties.
Moeten we een kind dat druk is, echt meteen een ADHD-er noemen en er een heel traject voor ontwikkelen? Kunnen we een kind dat niets liever doet dan een boekje in een hoekje lezen dat niet gewoon laten doen in plaats van het tot elke prijs in een hokje te duwen?
Door al die differentiatie dreigt immers weer uitsluiting. Is het om te communiceren wel nodig dat we ons brein te pletter razen tussen whatsapp, social media, mails, sms’en, vaste lijnen, real life vergaderen en videoverbindingen?
Wat is er mis met een eenvoudig telefoontje, een echt gesprek of een handgeschreven brief? Nogmaals: ik wil niet de nostalgische toer opgaan dat het vroeger allemaal beter was. Al die zaken kunnen heel fijn zijn. Ik weet alleen dat er allerhande problemen van komen als de slinger te ver doorslaat.
“We kunnen zoveel van elkaar leren. Met het Universeel Relationeel Esperanto reik ik dagelijks bruikbare kapstokjes aan om het samenleefverkeer te regelen.”
Met de termen van het het Universeel Relationeel Esperanto reik ik enkele dagelijks bruikbare kapstokjes aan om het samenleefverkeer te regelen, zodat er veel minder aanleiding is voor wrevel, frustratie, misverstanden en conflicten. En er weer ruimte ontstaat om het enorme potentieel dat iedereen in zich heeft tot volle bloei te laten komen.
Zodat ouderen niet vereenzamen in de digitale wildernis en jongeren beseffen dat het vliegtuig opstappen om een weekend te gaan party-en op Ibiza wel instant even deugd kan doen maar dat velen nadien gewoon toch weer verder struggelen met eenzaamheid, stress, angst en onzekerheid. Het ultieme geluk waar velen naar zoeken, kan dat ene festival, die uitstappen, die fuif niet vertegenwoordigen.”
Ruimte geven
Nu we niet langer uit een gelijkaardige context komen, maar uit een hyperindividuele, en nu onder meer op het werk, maar eigenlijk ook in het gezin, hiërarchie en rangorde steeds meer is weggevallen, hebben we volgens Lieve Willems nood aan haar GPS die alle generaties weer snel en eenvoudig aanleert hoe ze wederkerig en in gelijkwaardigheid rekening kunnen houden met elkaars rugzak, allergieën en individuele noden, grenzen en wensen en hoe in elke context ruimte kan worden gegeven aan de ander. Ruimte geven is ook wat Otto Scharmer als zo belangrijk aangaf.
Lieve: “In alle contexten onze relaties weer op peil brengen, is de levensnoodzakelijke start van de transitie die nodig is om meer verbinding tot stand te brengen met de natuur, met de ander en met onszelf. En meestal is dat niet zo moeilijk. Gewoon luisteren naar de anderen in het team, kan al een wereld van verschil maken.
Herinner je bijvoorbeeld maar wat het teweeg bracht toen Meghan Markle openlijk zei dat eigenlijk niet veel mensen oprecht vragen hoe het echt met een ander gaat. Ik ga daar nog verder in: luisteren wat iedereen van elkaar nodig heeft, geeft nog veel meer perspectief.
Het is een kwestie van de ander ruimte geven en daar dan ook concreet mee aan de slag te gaan. Het is ook een kwestie van leren omgaan met digitale verleidingen van de consumptiemaatschappij en met de ‘ik wil alles en ik wil het nu’- cultuur.
Ik maak me sterk dat het universeel relationeel esperanto in staat is om een steentje bij te dragen tot persoonlijke ontwikkeling en welbevinden maar vooral ook tot relationele vaardigheid die we nu collectief zo missen.
We kunnen pas loskomen van polarisering, en van de voortdurende bewuste of onbewuste oorlog met onszelf en anderen over hoe we digitaal of in het echte leven het best zullen overkomen, als we weer samen kunnen terugvallen op spelregels die voor ieder mens belangrijk zijn.
Pas dan zullen we authentiek kunnen zijn en zal er meer respect ontstaan voor elkaar en ook voor onze omgeving en de natuur. Zolang we het gevoel – ons hart en onze buik – niet hun plaats teruggeven naast de ratio, blijft ons ego nieuwe constructies uitvinden en extra regels opleggen die alles alleen maar ingewikkelder maken.
Zo realiseren we geen vooruitgang, want met welbevindenenquêtes, een complimentendag, een dag escaperoom, de vierdagenweek, veel wandelen en mindfulness alleen gaan we het niet redden als we al die deugddoende acties niet vasthangen aan een duurzaam stevig relationeel skelet.
Zonder dit skelet dreigen zowel ons individueel, privé- en werkgelateerd systeem als onze samenleving en natuur verder in gruzelementen te vallen. Het Esperanto wil en kan die cement zijn.
Een vraag voordat je hier vertrekt …
Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met je doen.
Heb je ook de indruk dat mensen elkaar steeds minder begrijpen? En zo ja, welke oplossingen of instrumenten kunnen volgens jou dat probleem het best aanpakken?