📖 Gezocht: puinruimers en hartdelers
Mohammed Sofiane Mesbahi is voorzitter van de raad van bestuur van Share the World's Resources (STWR), dat een adviserende rol heeft bij de Economische en Sociale Raad van de Verenigde Naties. Mesbahi publiceerde tal van artikelen over onder meer lokale landbouw, ongelijkheid en het basisinkomen. Naar aanleiding van zijn nieuwe boek The Sharing Economy: Inaugurating an Age of The Heart, waarin hij ook pleit voor een massale mobilisatie van de burgermaatschappij om een einde te maken aan honger en levensbedreigende armoede, hebben wij met toestemming van STWR een aantal van zijn ideeën samengevat. “In naam van de miljoenen mensen voor wie elke dag een strijd op leven en dood is om te overleven, is die burgermobilisatie nodig om ervoor te zorgen dat de regeringen daar eindelijk werk van maken.”
Mohammed Sofiane Mesbahi
De gedrevenheid van Mohammed Sofiane Mesbahi vloeit voort uit de vaststelling dat artikel 25 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens - voldoende voedsel, huisvesting, gezondheidszorg en sociale zekerheid voor iedereen – vandaag meer dan ooit in het gedrang lijkt te komen.
Hij stelt dat de weerstand tegen het voldoen aan de basisvereisten van artikel 25 wellicht voortvloeit uit de angst dat dit ingrijpende gevolgen zal hebben voor de toekomstige richting van de internationale betrekkingen en de ontwikkeling van de wereld.
Mohammed: “Daarom denk ik dat het nu de hoogste tijd is dat burgers zich in elk land gaan verenigen en actie gaan voeren om regeringen op te roepen om de hulpbronnen van de wereld te delen en eindelijk deze al lang overeengekomen mensenrechten te garanderen.
Tijdens de pandemie zijn de rijken alleen maar rijker geworden en de armen weer een stuk armer.” Een vaststelling die wordt bevestigd door een nieuw rapport van Oxfam.
Gefundeerde analyse
Mohammed Mesbahi beseft heel goed dat zijn oproep tot mobilisatie wellicht bezwaren zal oproepen en op tegenkanting zal stuiten. Maar hij staaft zijn dringende oproep door in zijn boek The Sharing Economy ook het bredere economische en politieke plaatje onder de loep te leggen en door er ook psychologie, ethiek en spiritualiteit mee te verbinden.
Zo komt hij tot een gefundeerde analyse waar eigenlijk geen speld tussen te krijgen is. “De vele commentaren van experts en analisten over de ineenstorting van het financiële systeem zeggen niets over wat vandaag echt met de wereld aan de hand is.
Er worden duizenden artikelen geschreven over het herstel van de economie en over de noodzaak om groei te realiseren, maar het zijn stuk voor stuk artikelen over een systeem dat nooit duurzaam is geweest en dat vandaag echt op zijn laatste beentjes loopt.”
Mohammed: “Wat we aanduiden met de term ‘systeem’ is vandaag zo complex geworden, dat eigenlijk niemand er nog wijs uit raakt.
“We zien een nieuw fenomeen van almaar toenemende protestbewegingen dat er voor zorgt dat de noodzaak aan een nieuw verhaal elke dag groter wordt”
Door de bank genomen blijken politici niet in staat om zaken in begrijpelijke termen uit te leggen aan de gewone burger die elke dag een strijd voert om een job te vinden of om zijn of haar baan te behouden, om de eindjes aan elkaar te knopen en om over voldoende middelen te beschikken om aan de basisbehoeften van zijn of haar gezin te kunnen voldoen.
De kloof tussen de kleine groep machtigen der aarde en de gewone burger wordt elke dag breder. Tegelijk zien we in de wereld een nieuw fenomeen van almaar toenemende protestbewegingen dat er voor zorgt dat de noodzaak aan een nieuw en eenvoudig verhaal elke dag groter wordt.”
Wij zijn het systeem
Gezien zijn oproep tot een bredere burgermobilisatie zou je verwachten dat Mesbahi blij is met de toenemende protestbewegingen die overal in de wereld waar te nemen zijn.
Mohammed: “Het is inderdaad voor een stuk hoopgevend dat mensen hun mond roeren, en zich niet slaafs neerleggen bij wat aan de hand is.
Anderzijds mogen we niet vergeten dat al wie zijn ongenoegen uit tegen het systeem ook deel uitmaakt van dat systeem, noch dat veel protesten vooral gericht zijn op het verdedigen van eigenbelang.
Als we niet erkennen dat de maatschappij en de samenleving niets anders zijn dan een verlengstuk van onszelf, bestaat het gevaar dat de protesten leiden tot chaos en geweld.”
Die vrees wordt alleszins bevestigd door wat gebeurde tijdens de recente demonstraties die opriepen om in het coronadebat ook andere stemmen te laten horen dan de gebruikelijke. Die demonstraties begonnen altijd vredig maar liepen steevast uit op rellen en geweld.
Mohammed verwacht dat we dat fenomeen alleen maar zullen zien toenemen. “De toestand in de wereld blijft op alle vlakken immers verslechteren.
“Een opstand tegen het systeem, is een opstand tegen andere mensen en leidt per definitie onvermijdelijk tot nog meer polarisatie en uiteindelijk ook agressie.
”
Er zijn toenemende geopolitieke spanningen, zogenaamde ecorealisten blijven denken dat technologie de klimaatproblematiek van tafel gaat vegen en ieder weldenkend mens moet het toch onrustwekkend vinden dat we de ogen blijven sluiten voor de schrijnende beelden van vluchtelingenkampen, terwijl tegelijk een beperkt aantal mensen gigantische rijkdommen verzamelen.”
Toch vindt Mohammed het vereerd om in opstand te komen tegen ‘het systeem’. “Want dat is de som van alle gewone mensen, zoals u en ik.
Een opstand daartegen zorgt uiteindelijk per definitie onvermijdelijk voor nog meer polarisatie en voor toenemende agressie tegen andere mensen.”
Ideologieën zijn ontkenning menselijke vrijheid
De geschiedenis staat volgens Mohammed Mesbahi bol van voorbeelden van mensen die met de beste bedoelingen hebben geprobeerd om het systeem drastisch te veranderen.
Mohammed: “Die veranderingen gingen altijd gepaard met een bepaalde politieke ideologie, maar iedereen is het er ondertussen over eens dat die politieke ideologieën hebben gefaald.
Fundamenteel is er niets verkeerds aan de principes van het kapitalisme, het socialisme en het communisme, maar de machthebbers in de verschillende landen hebben die principes eigenlijk misbruikt.
Vandaag beseffen gelukkig steeds meer mensen dat we van die ‘ismes’, die in de wereld tot zoveel conflicten en zoveel lijden hebben geleid, moeten loskomen. We moeten niet langer vertrouwen op wat anderen ons vertellen dat we moeten denken.
Na twee decennia in het nieuwe millennium zouden we het eigenlijk absurd moeten vinden om onszelf kapitalist, socialist of communist te noemen of om te denken dat we deze ideologieën kunnen vervangen door een andere. Want ik kan ideologieën niet als iets anders opvatten dan als een ontkenning van de menselijke vrijheid.”
Belangrijke rol voor het onderwijs
Mohammed Mesbahi benadrukt ook hoe belangrijk onderwijs is: “Zolang kinderen en jongeren, als gevolg van de manier waarop het onderwijs nu meestal is georganiseerd, op school weinig of niets leren over innerlijke vrijheid, over waarden als empathie en liefde, zullen frustraties blijven opborrelen en tot opstanden leiden die uiteindelijk niets veranderen. (Kunstenaar Enni-Kukka Tuomala vertelt hier op Re-story over empathie als radicale en collectieve kracht voor positieve sociale verandering).
“Zolang kinderen en jongeren op school weinig of niets leren over innerlijke vrijheid, over waarden als empathie en liefde, zullen frustraties blijven opborrelen en tot opstanden leiden die uiteindelijk niets veranderen. ”
Tijdens de Arabische Lente hebben miljoenen mensen zich in de Noord-Afrikaanse landen dapper verzet tegen de dictators die hun volk decennia lang hadden onderdrukt.
Maar tot wat heeft die revolutie geleid? Tot tal van splinterbewegingen die gewoon een nieuwe ideologie wilden opleggen aan de rest van de bevolking.
Ook wat we vandaag democratieën noemen zijn trouwens ideologieën, die een bepaalde organisatie van de maatschappij opdringen. En het volstaat niet om om de zoveel jaar op een politieke partij te stemmen, om daarin verandering te brengen.”
Mesbahi heeft al veel gepubliceerd over de ongelijkheid in de wereld en snijdt dat thema ook in zijn nieuwe boek aan. “Het onbehagen en de woede tegen de ongebreidelde hebzucht van de superrijken, die we vandaag meer en meer zien, zijn wellicht wel gerechtvaardigd, maar volgens mij zouden we die gevoelens beter kanaliseren om ons ongenoegen te uiten over het feit dat duizenden mensen elke dag verhongeren in een wereld van overvloed!
Waarom zien we zo weinig gebald protest op de straten en pleinen als mensen verhongeren? Volgens mij komt dat omdat we het verband niet zien tussen ons leven en dat van anderen. Onze opvoeding heeft ons niet geleerd de armen als onze broeders en zusters te zien, noch de wereld als een groot geheel waarvan de delen met elkaar verbonden zijn.
Een kind leert niet in contact te komen met zichzelf, met zijn diepste natuur, omdat het geconditioneerd is om ‘iemand’ te worden en om het ‘ver te brengen’ in een disfunctionele maatschappij die gebaseerd is op competitie en stress.”
Dienen, geven en delen
Mohammed Mesbahi blijft ondanks alles optimistisch: “Uiteindelijk zullen we volgens mij inzien dat delen eigenlijk vermenigvuldigen is. We zijn onszelf verloren in tal van studies en we hebben zelf de wereld almaar complexer gemaakt, maar diep in ons zit nog altijd het besef dat we als mensen allemaal één zijn.
Ik blijf geloven dat we niet alleen op straat zullen komen omdat we er ook in het rijke westen nog maar met moeite in slagen om onze hypotheek af te betalen, maar ook om aan te tonen dat het zo niet verder kan. Als mensen zijn we allemaal één en van elkaar afhankelijk.
Uiteindelijk is het ook onze verantwoordelijkheid om dat artikel 25 van de Verklaring van de Rechten van de Mens weer te gaan toepassen. In de politiek is al herhaaldelijk sprake geweest van ‘misdaden tegen de menselijkheid’.
Ik denk dat er nu een burgerbeweging moet komen om die uitdrukking in de internationale gemeenschap ook ingang te doen vinden als het gaat over de duizenden mensen die ook anno 2022 sterven van de honger of over de 1,4 miljard mensen die volgens de Wereldbank in extreme armoede leven. (Ook Theo Vaes van vzw /ArmenTekort betoogde in een interview hier op Re-story dat we een definitief einde kunnen maken aan armoede)
“Om de wereld de transitie te laten maken die nodig is, moeten we puin ruimen en dan vanuit het hart delen en werken aan een nieuwe wereld. Een economie waarin dienen, delen en geven centraal staat is daarvoor een goed begin.
”
Om de wereld de transitie te laten maken die nodig is, moeten we puin ruimen en dan vanuit het hart delen en werken aan een nieuwe wereld. De wereld is in een vergevorderde staat van verval en heeft een volledige opknapbeurt nodig, maar wij moeten eerst voor onze eigen kinderen zorgen, dat wil zeggen voor alle hongerige mensen op de planeet.
Een economie waarin dienen, delen en geven centraal staat is daarvoor een goed begin. En dat wil absoluut niet zeggen dat bedrijven geen winst meer mogen maken. Integendeel zelfs.
Maar het komt erop aan die winst op een goede manier te gebruiken. We moeten niet antikapitalistisch worden, we moeten de deugden ervan niet afzweren maar we moeten wel met zijn allen samen eisen dat de opbrengsten van het kapitalisme gaan naar wie er het meest nood aan heeft en niet naar wie zijn overvloed al lang niet meer kan tellen.
Het is niet tegennatuurlijk dat we zeggen ‘dit is van jou’ en ‘dit is van mij’ maar volgens mij is het ogenblik gekomen waarop we moeten – en uit noodzaak wellicht meer en meer zullen – zeggen “laten we delen wat er is.”
The Sharing Economy: Inaugurating an Age of The Heart van Mohammed Sofiane Mesbahi is uitgegeven door STWR en kan je hier bestellen.