📖 Wat als het argeloze gebruik van de term ‘vergroening’ vooral draait om het in stand houden van dominante systemen?
Julien Vincent
Na actief te zijn geweest voor Oxfam en Greenpeace, ook in Nederland, richtte Julien Vincent in 2013 in Melbourne Market Forces op, een organisatie die mensen wil overtuigen hun geld niet aan financiële instellingen toe te vertrouwen die milieuverwoestende bedrijven blijven financieren. In de Franse krant Le Monde schreef hij een opgemerkte bijdrage over het gemak waarmee tegenwoordig de term vergroening in de mond wordt genomen, zonder dat de acties die eraan gekoppeld zijn bijdragen aan een echte transitie naar een andere economie.
Net als organisaties als ClientEarth en Pour un réveil écologique houdt Market Forces een vinger aan de pols van de communicatie van bedrijven en financiële instellingen.
Market Forces vindt dat de banken, pensioenfondsen en overheden die over ons geld beschikken, dit moeten gebruiken om ons milieu te beschermen in plaats van het te blijven beschadigen.
Daarom is het volgens oprichter Julien Vincent zo belangrijk om alert te blijven voor ‘greenwashing’ rond het milieu en de klimaatproblematiek.
We moeten ons, volgens hem goed bewust zijn dat vergroening een term is die alsmaar gemakkelijker in de mond wordt genomen, zonder dat het om een vlag gaat die echt altijd de lading dekt.
Ambiguïteit van het woord 'vergroening'
De bewustmaking rond het gebruik van het woord ‘vergroening’ is volgens Julien Vincent erg belangrijk. “Lange tijd kwam de term ‘vergroening’ enkel voor in botanische verhandelingen, scheikundeboeken en landbouwbulletins”, zegt hij.
“Pas sinds een dertigtal jaar is de term in het politieke vocabulaire opgenomen om de transformatie van economieën en de ecologische transitie aan te duiden.
Vergroening was toen onlosmakelijk verbonden met zijn tweelingbroer: ‘duurzame ontwikkeling’. Duurzame ontwikkeling is op de voorgrond gekomen na de Top van de Aarde in Rio de Janeiro in 1992.
“Steeds meer mensen beginnen in te zien dat duurzame ontwikkeling zowel een oneindig kneedbare slogan is als een term die op alle mogelijke manieren misbruikt kan worden.”
Steeds meer mensen beginnen echter in te zien dat duurzame ontwikkeling zowel een oneindig kneedbare slogan is als een term die op alle mogelijke manieren misbruikt kan worden.
De tegenstanders van duurzame ontwikkeling spreken zelfs van een doel dat vernietigd moet worden, een manier van denken over de wereld die van binnenuit ondermijnd moet worden. En eigenlijk gaat het met de term ‘vergroening’ dezelfde weg op.”
Groen was lang een secundaire kleur
Julien Vincent stelde zich de vraag hoe dat komt en ging daarop dieper in op de geschiedenis van de kleur groen en de associaties die er door de eeuwen heen mee zijn opgeroepen.
Het viel hem daarbij op dat de kleur groen eigenlijk lang verbonden is geweest met negatieve connotaties. We zien dat ook in ons taalgebruik. Zinnen als ‘hij is een groentje’ of ‘zij is nog groen achter de oren’, duiden niet bepaald op volwassenheid.
“Isaac Newton zou de kleur groen in de zeventiende eeuw de kleur hebben gedegradeerd tot een secundaire kleur. ”
Volgens Julien Vincent zou Isaac Newton in de zeventiende eeuw de kleur groen zelfs hebben gedegradeerd tot een secundaire kleur.
Pas in de Romantiek werd groen de kleur van de natuur. Sinds de jaren 1970 heeft het een politieke connotatie en is de kleur zowat het symbool geworden van politieke correctheid.
Mentale manipulatie
Kortom, over de jaren heen is er rond de kleur groen sprake geweest van een zekere ambiguïteit en Market Forces wijst erop dat die ambivalentie ook vandaag nog aanwezig is.
“De vergroening van financiële instellingen en investeringsfondsen is een cruciaal instrument om de Europese doelstelling van klimaatneutraliteit tegen 2050 te bereiken”, zegt Julien Vincent.
De econoom Jeffrey Sachs, professor aan de Columbia University in New York, is nog een stapje verder gegaan en heeft ondertussen uitgebreid gepleit voor een heel ander financieel systeem dat ook de armere landen in staat zou moeten stellen om te kunnen lenen voor milieu- en klimaatinvesteringen.
“Het komt er over het algemeen op neer”, voegt Julien Vincent daaraan toe, “dat financiële en materiële stromen met elkaar in overeenstemming moeten worden gebracht, en dat die materiële stromen gericht zijn op de ecologische transitie.”
Dat dit nog altijd lang niet het geval is, bleek in november 2022 toen uit een grootschalig onderzoek van verschillende Europese media bleek dat ‘groene’ beleggingsfondsen lang niet zo groen zijn als ze zelf beweren.
“Greenwashing gaat niet alleen over het verdoezelen en verbergen van bepaalde onaangename realiteiten. Het is ook een vorm van mentale manipulatie.”
Een aanzienlijk deel van de investeringen waarvan werd beweerd dat ze duurzaam zijn, komen in feite ten goede aan bedrijven die actief zijn in de olie-, gas-, kolen- en luchtvaartsector.
Met andere woorden: greenwashing en met name het argeloze gebruik van de term ‘vergroening’ draait misschien wel vooral om het in stand houden van dominante systemen.
Leugens over technologische vergroening
We kunnen die onthulling over leugens rond financiële vergroening alvast een goede zaak noemen. Maar we moeten volgens Julien Vincent tegelijk ook alert zijn voor leugens rond technologische vergroening.
Hij is overigens lang niet de enige die zegt dat de notie van ‘groene groei’ te vaak is gebaseerd op technieken die grote hoeveelheden niet-recycleerbare metalen verbruiken.
Philippe Bihouix schreef reeds in 2014 een boek over met de titel L'âge des low tech. Vers une civilisation techniquement soutenable.
En in het boek Greenwashing. Manuel pour dépolluer le dabat public worden de belangrijkste gebieden besproken waar greenwashing aan de orde is.
“Bij greenwashing gaat het niet alleen om het verdoezelen en verbergen van bepaalde onaangename realiteiten”, zegt Julien Vincent nog, “het is ook een vorm van mentale manipulatie die is ontworpen om steun en instemming te creëren.”
Financiële sector als hefboom
Telkens als de term wordt gebruikt door financiële instellingen om over hun investeringen te praten, is het volgens Market Forces daarom belangrijk om zich vragen te blijven stellen over water- en materialenverbruik en energiekosten.
“Als banken, pensioenfondsen en overheden ons geld gebruiken om ons milieu te beschermen kan de financiële sector een hefboom zijn om impactinvesteringen te doen. ”
Julien Vincent gelooft dat de banken, pensioenfondsen en overheden die over ons geld beschikken, dit moeten gebruiken om ons milieu te beschermen in plaats van het te blijven beschadigen. Pas dan kan de financiële sector een echte hefboom zijn om impactinvesteringen te doen.
We geloven dat de kans om die hefboom te zijn enorm is toegenomen bij de beursgenoteerde investeringsgroep Brederode nu Bruno Colmant daar deze maand de voorzittershamer heeft overgenomen.
Deze Brusselse economist liet al herhaaldelijk blijken dat hij ervan overtuigd is dat de financiële sector het anders moet aanpakken dan vroeger.
Zoals Colmart op Re-story vertelt is het neoliberaal kapitalisme niet langer verenigbaar met de klimaatuitdaging.
Het verlangen om de financiële sector te laten aansluiten op de echte noden van de wereld, of om het in moderne termen te zeggen: op de reële economie, is niet nieuw.
Al in het midden van de negentiende eeuw waren er een aantal bewegingen die probeerden om kapitaalstromen in harmonie te brengen met materiële stromen om de samenleving te veranderen in een wereld waarin niets verloren gaat en alles wordt getransformeerd.
Baron George-Eugène Haussmann - de man die grotendeels verantwoordelijk is voor hoe Parijs er vandaag uitziet -, gebruikte deze ideeën om Parijs groener te maken.
En dat in een tijd waarin vergroening nog letterlijk vergroening betekende en mensen zich niet moesten afvragen of er geen dubbele agenda achter schuil ging.
Een vraag aan jou voordat je hier vertrekt …
Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met je doen. Het gaat niet alleen om bereiken, maar vooral om beraken.
Bij welke vergroening heb jij zo je vragen?
We horen het graag van je in de comments hieronder …