Het is duidelijk dat we ons op een kantelpunt bevinden. Hoewel niemand de toekomst kan voorspellen, worden een aantal belangrijke trends steeds duidelijker. De redactie van L’ ADN bracht ze samen in een handig trendboek waaruit ik in dit verhaal de grote lijnen belicht.

Elk jaar ontcijfert het Franse informatieplatform L’ADN in het begin van het jaar in een trendboek Le Livre des Tendances 2023 twintig sectoren van de economie. Onder meer energie, gezondheid, mode en luxe, wonen, toerisme, distributie, media, mobiliteit, amusement, bank en financiën, voeding, schoonheid, industrie, kunst, en gezondheid komen aan bod.

In al die domeinen zijn veranderingen aan de gang en nodig om nieuwe paden in te slaan en ervoor te zorgen dat het huidige economische systeem niet langer de ongelijkheid vergroot en onze ecosystemen beschadigt.

Anders omgaan met economische sectoren

"Alleen een dringende transformatie op systeemniveau kan nu een catastrofe voorkomen", beschreven de Verenigde Naties onze klimaatsituatie.

We mogen daarvoor echt niet langer de ogen sluiten of ons verstoppen achter eufemismen.

We moeten de harde waarheid onder ogen zien: de koolstofemissie met, zoals het er nu voorstaat, een verwachte opwarming van de aarde van 2,8 graden tegen het einde van de eeuw rijdt ons recht de afgrond in.

“We staan voor tientallen jaren veeleisende acties om alle belangrijke systemen radicaal te transformeren”

— Céline Guivarch

De Franse klimaateconome Céline Guivarch, co-auteur van het derde deel van het laatste IPCC-rapport, dat zich buigt over de strategieën om de opwarming van de aarde tegen te gaan, verwoordt het onomwonden en met wetenschappelijke nauwkeurigheid: "We staan voor tientallen jaren veeleisende acties om alle belangrijke systemen radicaal te transformeren en de netto CO2-uitstoot tot nul terug te brengen.

Dit decennium is cruciaal om met die acties van start te gaan. Domeinen zoals voeding, mobiliteit en energie zijn van cruciaal belang voor de samenleving – we moeten immers eten, bewegen en verwarmen – en vormen nu grote bedreigingen, maar kunnen morgen ook de hefbomen zijn voor de ommekeer die nodig is.

In de allereerste plaats is het daarvoor nodig dat we de verbinding met onszelf en met de aarde herstellen.

Anders omgaan met mensen

Ook op de werkvloer zijn we aan herbezinning toe, stelt het trendboek van L’ADN. Het verwijst daarbij vooral naar de rechtszaken over grensoverschrijdend gedrag tegen de Franse sterpresentator Patrick Poivre d'Arvor, jarenlang de grote vedette van TF1.

Een en ander is natuurlijk geen alleenstaand geval – want het is geen toeval dat in Nederland Matthijs Van Nieuwkerk in opspraak is gekomen en bij ons Bart De Pauw – en is symptomatisch voor de cultuur van toxische mannelijkheid die jarenlang ons economische systeem heeft beheerst.

Vijf jaar na #metoo blijft er heel veel werk aan de winkel om een echt egalitaire en inclusieve samenleving tot stand te brengen.

Ogen nog meer open

Ook de bewustwording van de chaos waarin de wereld zich bevindt zal de komende jaren ongetwijfeld nog toenemen.

Na de pandemie, die het decennium inluidde met een knal, volgde een gewapend conflict dat de wereld polariseerde als nooit tevoren sinds het einde van de Koude Oorlog.

De zomer van 2022 was de heetste die ooit in Europa is gemeten, en in de rest van de wereld is het uitzonderlijk geworden dat een week voorbij gaat zonder dramatische berichten over extreme weersomstandigheden.

“De ‘permacrisis’, een staat van permanente crisis, wordt het nieuwe normaal. ”

— Fons Van Dyck

De ‘permacrisis’ en ‘polycrisis’ waarover Fons Van Dyck het bij de jaarwisseling had in zijn wekelijkse kijk maken steeds meer deel uit van ons dagelijks leven. Een staat van permanente crisis wordt het nieuwe normaal.

Dat leidt ook tot steeds meer angst, waaruit spanningen en onverdraagzaamheid voortvloeien. Het is volgens ons geen toeval dat het hooliganisme in het voetbal, dat jarenlang niet meer leek te zijn dan een randfenomeen, een comeback maakt. Of een nieuw fenomeen als drillrap is ontstaan, waarbij eind 2022 een jongen van zestien jaar werd doodgestoken.

Op alle vlakken is veel spanning voelbaar. Dat maakt duidelijk dat we voor een keuze staan: kiezen we voor oplappen op korte termijn of voor echte transformatie op lange termijn?

Zullen we in staat zijn om de chaos te omarmen en om die lange termijn te laten samenvallen met een ‘rechtvaardige’ transitie, die niemand aan zijn lot overlaat? We staan in een stees groter wordende spreidstand nog steeds op een tweesprong.

Klokkenluiders

Een belangrijke stem die aan bod komt in het trendboek is die van journaliste Anne Nivat, die bij onze zuiderburen grote bekendheid geniet omwille van haar reportages in oorlogsgebieden en in landen als Afghanistan, Irak en Tsjetsjenië.

Ze maakte een studiereis naar het zogenaamde ‘perifere’ Frankrijk en keerde terug met een momentopname van een samenleving, die ze vastlegde in het boek Dans quelle France on vit (In wat voor Frankrijk we leven).

“In de periferie zie je een samenleving die het vertrouwen in haar instellingen heeft verloren en ultra-lokaal en ultra-individueel leeft.”

— Anne Nivat

Ze beschrijft een samenleving die het vertrouwen in haar instellingen heeft verloren en ultra-lokaal en ultra-individueel leeft. Een samenleving die echt niet veel zal verschillen van de levens- en zienswijze in België en Nederland

“Je hoeft helemaal geen linkse activist te zijn, je bekeerd hebben tot het veganisme of nooit meer met het vliegtuig te willen reizen om te zien dat het systeem buiten adem is”, schrijft ze.

Het betekent ook dat we de komende jaren wellicht steeds meer klokkenluiders zullen horen. Mensen die vanuit hun specifieke kennis van een bepaald domein aan de alarmbel trekken.

In het trendboek leggen wiskundige Cathy O'Neil en journalist Brett Scott, respectievelijk uit hoe de algoritmen van sociale netwerken ons in een “permanente staat van irritatie houden om winst te creëren" (maar jij bent geen duif, toch?), en waarom de opkomst van een maatschappij zonder cash geld in tegenstelling tot het narratief dat daarover de ronde doet geen goed nieuws is.

Kunst kan de wereld redden

Toch kunnen we er niet omheen dat nieuwe technologieën ook een enorm potentieel hebben.

Net als Re-story benadrukt L’ADN dat er veel grassprietjes door het beton aan het groeien zijn en dat de tijd waarin we leven er ook een is van nieuwe ongebreidelde en ongeëvenaarde creativiteit.

Zo kan een nieuwe golfbeweging ontstaan, waarin de combinatie van technologie en menselijkheid tot nieuwe vormen van solidariteit leidt, zoals Henry Mentink afgelopen jaar op zijn kruitocht naar Parijs vaststelde dat hij elke tien kilometer mensen tegenkwam die zorg dragen voor elkaar en voor de Aarde.

Nieuwe technologie zoals die van Web3 dat een democratischer internet probeert te realiseren of van de Midjourney beeldgenerator die gebaseerd is op kunstmatige intelligentie en aan iedereen de kans biedt om kunst te creëren.

Dat is hoopgevend omdat kunst ook volgens L’ADN de komende jaren een cruciale rol speelt om de toekomst te verbeelden. We hebben de kunstenaar in onszelf nodig om de wereld te redden. (het boek Het is aan ons van Merlijn Twaalfhoven is beschikbaar in onze webshop)

Het voordeel van weten dat een systeem buiten adem is, is ten minste weten dat er een systeem is. Een systeem dat gebouwd is op een verhaal en dat blokkeert als een zandkorrel – zoals een pandemie of een oorlog – de machine doet vastlopen.

Wat is dan het antwoord?

Vluchten naar het andere einde van de wereld?

Kiezen voor ROMO (Relief of Missing out) of ons als kobolds terugtrekken in ons ‘hol’: ‘goblin mode’ is in het Verenigd Koninkrijk verkozen als woord van het jaar 2022.

Kiezen voor een decadente levensstijl met drugs en alcohol (ook een vlucht)? Of de grote vlucht nemen en door zelfdoding dit leven verlaten?

Of toch maar proberen om #samens - ons woord van het jaar 2022 - de krachten te verenigen om aan een nieuwe wereld te bouwen?

Immers, zoals Merlijn Twaalfhoven in een opiniestuk op Re-story verwoordde: met de gevoelens van nabijheid, urgentie en gezamenlijkheid die nu leven kunnen we grote veranderingen in gang zetten.

Daarvoor hebben we geen toverstokje nodig, maar moeten we wel een aantal hefbomen activeren: technologische, politieke, economische en financiële.

Maar ze zullen allemaal hun volle kracht pas kunnen uitoefenen als het collectief in beweging komt. Het is daarom dat Re-story een coöperatieve vennootschap is: samen kunnen we het tij keren als we de toekomst als een gezamenlijke onderneming zien.

Re-story memorandum

Om weer zuurstof te geven aan de samenleving, zijn we ervan overtuigd dat een nieuw verhaal over een andere economie de basis kan leggen voor een mooie toekomst.

Door economische vraagstukken te benaderen vanuit de invalshoek van behoeftebevrediging en niet vanuit de logica van winst of consumentisme, ontstaan ook kansen om oplossingen voor de huidige sociale en maatschappelijke noodsituaties te koppelen aan ecologisch verantwoorde oplossingen op lange termijn.

Samen met coöperanten en specialisten schrijven we dit jaar aan een memorandum dat we in de aanloop naar de nationale, regionale en gemeentelijke verkiezingen van 2024 aan beleidsmakers zullen overhandigen.

Een vraag aan jou voordat je hier vertrekt …

Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met je doen. Het gaat niet alleen om bereiken, maar vooral om beraken.

Welke grassprietjes zie jij door het beton schieten en geven je actieve hoop voor de toekomst?

We horen het graag van je in de comments hieronder …

📖 Je hoeft geen linkse activist of veganist te zijn om te zien dat het systeem buiten adem is