📖 Waarom artsen boeren zijn, en boeren gezondheidswerkers
Het is een koor van stemmen die vanuit heel verschillende invalshoeken zeggen dat de tijd dringt. In het boek De tijd dringt schrijven 69 oma’s en opa’s - Grootouders voor het Klimaat - een brief naar hun kleinkinderen, kinderen, beleidsmakers, Karl Marx of Voka-voorzitter Wouter De Geest. Een van de briefschrijvers is Re-story coöperant en gewezen huisarts Eric Boydens die als gepensioneerd huisarts een brief schrijft aan zijn collega’s.
In het zog van en als steun aan de jongerenmarsen voor het klimaat ontstond in januari 2019 de burgerbeweging Grootouders voor het Klimaat. Wat zij willen is een ‘een leefbare wereld voor onze kleinkinderen’.
Daarvan getuigen ook de brieven in De tijd dringt.samengesteld door Bernard Hubeau en Marc Cabus. Het boek heeft een voorwoord van de Nederlandse kinderboekenschrijver en gewezen politicus Jan Terlouw en bevat brieven van onder andere schrijfster Kristien Hemmerechts, de inmiddels overleden VUB-rector Caroline Pauwels, klinisch psycholoog en psychoanalyticus Paul Verhaeghe, schrijver, dichter, tekenaar, performer Joke van Leeuwen en antropoloog Rik Pinxten.
Op 8 augustus 2022 schreef Eric Boydens, vroeger huisarts, nu hofarts als ambassadeur van Grootouders voor het Klimaat in Broechem deze brief aan zijn collega-artsen.
Collega’s,
Mag ik een ‘boertje’ doen?
Bijna veertig jaar heb ik me net als jullie, als arts, ingezet voor mijn patiënten en collega’s. Gaandeweg, geleid door mijn expertise in de behandeling van burn-out (wat geen ziekte is maar een tekort aan gezondheid), ging mijn interesse meer en meer naar de context, de omstandigheden, de omgeving en het systeem waarin het fenomeen burn-out zich afspeelt.
Burn-out ging ik als een spiegelfenomeen zien van de huidige maatschappij. Ik voelde mee de pijn van het ont-rafelen, en vooral de pijn van het ontwaarden. Ik ervoer het hemelsbrede verschil tussen ‘waarde’ en ‘waarde-vol’.
In mijn boomgaard en in de natuur zag ik dezelfde processen, dezelfde erosie vreten aan de aarde. Net op tijd voor het helemaal een woestijn zou worden hebben we met een expert agro-ecologie ontdekt hoe het ondergrondse myceliumnetwerk verschraalde.
Dat erosiefenomeen bracht me bij een tekort aan gezondheid, en daardoor bij de vraag, wat gezondheid dan is.
Gezondheid is wat dient aanwezig te zijn in jezelf, in je omgeving en in de context, om de kans op ziekte sterk te verminderen. De wetenschap en recent de beweging die ontstaan is rond Positieve Gezondheid in Nederland met dr. Machteld Huber onderzoeken welke voorwaarden, context en omstandigheden het best zijn om jou en je omgeving te laten ‘floreren’.
Dat variërend kennisdomein als arts onderzoeken, er kennis en vaardigheid in ontwikkelen, brengt ons bij preventieve geneeskunde en dikwijls ook al bij herstel.
En nu spring ik terug naar de boeren en de erosie van de bodem. Kunnen we, vanuit hun perspectief, ook preventief de bodem gezond houden? Weten we daar iets over?
De wetenschap kijkt de laatste jaren anders naar de (onder)grond en wat er zich in de bovenste vijftien centimeter afspeelt. Niet zozeer de biochemie maar het bodemleven krijgt de volle aandacht.
Daar ligt een boeiende wereld met al die verbindingen tussen wortelnetwerk en schimmeldraden.
Men ontdekt nu communicatie tussen bomen, kan je dat geloven? Zelfs over het geheugen van planten. Spiritueel gezien wordt de aarde zelfs bezield met andere wezens.
Dat tart toch alle verbeelding, collega’s? Of toch niet, Albert Schweitzer zag het zo: ‘Gelukkig de mens die het verband voelt tussen alles wat leeft,en daarom (zelfs) de mensheid, die er een deel van is, liefheeft’
Zo vele levende wezens die daar in een symbiose, in een uitwisseling van voedingsstoffen en water de humus maken, die met al die biodiverse micro-organismen micronutriënten aanmaken voor een gezonde grond.
Wat de wetenschap ons de laatste jaren nog geleerd heeft (nu maak ik weer een klein sprongetje) is de rol van onze eigen micro-organismen, vooral in onze darm.
Dat microbioom blijkt nu zo belangrijk te zijn voor onze gezondheid. Het microbioomproject is spitstechnologie geworden. Nabije toekomstmuziek!
Hoe die anderhalf miljard bacteriën en virussen eigenlijk onze partners zijn en voor ons lichaam levensbelangrijke stoffen aanmaken. Ze zouden mee onze energie, immuniteit én mentale gezondheid bepalen.
Zodat we dus samen voor onze gezondheid zorgen. Er schijnt een nieuw licht op onze eigen gezondheid én identiteit: wie we ‘in de grond’ zijn.
Collega’s, zouden de boeren dit weten? Zou dat een verschil maken voor henzelf en hun beroep? Misschien ook voor het klimaat? Misschien ook voor onze economie die niet zonder ecologie kan?
Want wij zien nu die link tussen een gezonde humusrijke grond met een rijkdom aan micro-organismen en ons eigen stukje ‘aarde’ in de darm waar zovele bacteriën ook goed verzorgd dienen te worden.
Onze partnerbacteriën hebben, naar blijkt, gezonde vezelrijke voeding nodig. In die zin worden wij artsen ook boeren, en boeren ook gezondheidswerkers. Samen hoeders van een gezond ecosysteem!
We kunnen dus, collega’s, naast onze expertise in ziekte, het kompas maar beter op gezondheid richten, op ecologische gezondheid, de wetenschap van verbindingen en uitwisselingen.
Laten we dan ook de boeren steunen die nu, met de klimaatshift, de eerste dupe zijn, maar ook onze toekomst in handen hebben.
Geef toekomst aan die klimaatboeren die de oorzaak van de erosie van de aarde aanpakken, die koolstof uit de lucht halen en teruggeven aan de grond om humus te (laten) maken, die de biodiversiteit zowel onder als boven de grond herstellen, zodat elke regenbui goed kan opgevangen worden.
Economisch en ecologisch dienen we eerst de grond opnieuw vrij te kopen. Zo krijgen deze boeren de juiste focus en de tijd om écht met herstel bezig te zijn.
Satish Kumar, leerling van Gandhi, zegt het zo, in de juiste volgorde: Soil, soul, society. Zodat met het herstel van de Aarde ook onze eigen bezieling en die van onze lokale gemeenschap zich kan herstellen.
In dialoog met de grond waarop ik sta.
‘Hoe is je naam, stuk grond, hier gelegen op het Broechemveld aan de Bistweg in Broechem?’
‘Ze noemen me Land van de Aarde, plekje om te landen, om Thuis te komen, om Heel te zijn, ingebed in het Vitale Web van het Leven.’
De nieuwe Eed van Hippocrates
Het is niet zonder reden dat Eric Boydens (hier op Re-story een uitgeebreid interview met hem) zich tot zijn collega’s richt. Als stichter, bezieler en gewezen gedelegeerd bestuurder van Doctors4Doctors pleitte hij voor de installatie van een nieuwe Eed van Hippocrates.
De Eed van Hippocrates is een eed waarin artsen zichzelf opleggen bepaalde beroepsregels te handhaven.
In de nieuwe eedaflegging wordt de aandacht verbreedt om ook mee te kijken naar het systeem. Om als beroepsgroep aan te geven en te benoemen wat toxisch is voor het arts-zijn en wat het welbevinden verhindert én ook ethisch niet past bij de uitoefening van het artsenberoep.
In 2017 stelde de wereldorganisatie van medici daarom voor om de Eed van Hippocrates te vernieuwen. De combinatie van acuut branden blussen én tegelijk stilstaan en stoppen om mee te onderzoeken wat de precieze oorzaken van de brand zijn en daarmee aan de slag gaan, zal de uitdaging worden.
Dat vraagt de nieuwe Eed van Hippocrates - die overigens vandaag nog niet gezworen wordt - van artsen: kijk mee naar het toxische in ons (gezondheids)systeem en hoe we daar het (mede)mens(elijke) en onszelf vergeten zijn. Met eveneens de oproep hoe we daar meer positieve en gezonde antwoorden op kunnen formuleren.
Het boek De tijd dringt Brieven van Grootouders voor het Klimaat samengesteld door Bernard Hubeau en Marc Cabus is verschenen bij Uitgeverij EPO. Je kan het boek hier bestellen.
Een vraag aan jou voordat je hier vertrekt …
Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met je doen. Het gaat niet alleen om bereiken, maar vooral om beraken.
Wat is het punt dat jij zou maken in een brief aan je kinderen, kleinkinderen of iemand anders om duidelijk te maken dat de tijd dringt?
We horen het graag van je in de comments hieronder …