📖 Checklist: Ben jij een zebrabedrijf?
Zebrabedrijven streven naar een evenwicht tussen financiële winst en maatschappelijke impact. Welke bedrijven doen dat al? En hoe weet je of jouw bedrijf een zebra is?
De oorsprong van de zebrabeweging ligt in de Verenigde Staten, waar vier vrouwelijke oprichters in 2015 hun worstelingen met de vooroordelen tegen vrouwen in tech met elkaar deelden.
In een essay, waarvan je op Re-story de Nederlands vertaalde versie kan lezen, vertellen de oprichters over aanleiding en ontstaan van Zebras Unite: Zaaikapitaal, op-en-neer-trajecten, versnelling, exit: sex & start-ups.
Vanuit het perspectief van de oprichters van Zebras Unite is de tech- en durfkapitaalstructuur ‘kapot’: het beloont kwantiteit boven kwaliteit, consumptie boven creatie, snelle exits boven duurzame groei en aandeelhouderswinsten boven gedeelde welvaart. Zebrabedrijven doen juist het omgekeerde.
De huidige tech- en durfkapitaalstructuur en bij uitbreiding die huidige algemene kijk op ondernemen is een structuur die jaagt op unicorns (start-ups met een beurswaarde van minstens 1 miljard dollar) die eropuit zijn om te disrupten in plaats van bedrijven te ondersteunen die repareren, cultiveren en verbinden.
Vandaag zijn het nog steeds vooral de unicorns die het nieuws halen met berichten over hun snelle groei, grote bereik of exits. Ze worden als helden gevierd.
Terwijl bedrijven die duurzaam groeien en opereren nauwelijks aandacht krijgen, ondanks dat we juist deze bedrijven meer dan ooit nodig hebben voor een goede en duurzame toekomstige economie en wereldwijde samenleving.
Dit vormt dan ook de kern van de coöperatieve vennootschap Zebras Unite en de coöperatieve beweging die daarrond is ontstaan en waar ook Re-story als Ghent chapter deel van uitmaakt.
Deze beweging werd op onze radar gezet door coöperant Rudy Aernoudt die als economieprofessor is verbonden aan de universiteiten van Gent en Nancy.
Het zebra bedrijfsmodel
De ontwikkeling van alternatieve bedrijfsmodellen voor het doorbreken van de status quo van de huidige start-upcultuur en bij uitbreiding de hele huidige dominante ondernemerscultuur is een morele uitdaging van onze tijd geworden.
Zebra is een alternatief bedrijfsmodel dat een financieel gezonde bedrijfsvoering en een hoger doel in evenwicht brengt. Het streeft naar regeneratieve groei, duurzame winst en een veelvoud aan resultaten (positive-sum game) die gedeeld en verdeeld worden onder alle stakeholders: Person (individu), People (gemeenschap, samenleving), Planet, Purpose, Prosperity en Partnership.
Zebrabedrijven staan voor democratie en benadrukken het delen van macht en middelen. Ze staan niet onder controle van externe investeerders.
Het zijn bedrijven die liever herstellen, cultiveren en verbinden dan dat ze disrupten, afbreken of vernietigen.
Bedrijven die een eerlijkere en meer verantwoordelijke samenleving creëren en die klanten en gemeenschappen op een zinvolle manier ondersteunen, in plaats van alleen maar aan hen te verkopen. Hun innovatiekracht reikt verder dan technische innovaties.
En net als de dieren met de gelijkmatige zwarte en witte of witte en zwarte strepen kuddedieren zijn, vormen zebrabedrijven een gemeenschap.
Door zich in groepen te verenigen, beschermen en ondersteunen ze elkaar. Hun individuele input resulteert in een sterkere collectieve output.
Als laatste, en niet onbelangrijk, zebra's zijn echt, in tegenstelling tot de mythische eenhoorns die alleen in sprookjes voorkomen.
Het Vlaamse All-drain is schoolvoorbeeld van een zebra
Als je in Vlaanderen een voorbeeld zoekt van een zebrabedrijf dan is het het in Dentergem gevestigde All-drain wel. Het bedrijf heeft al een lange staat van dienst als fabrikant van kunststof drainagebuizen.
Sinds CEO Patricia van Deurzen het bedrijf na het overlijden van haar vader verder zet, waait er een nieuwe wind waarmee het bedrijf opnieuw een start-up is en handelt volgens het zebragedachtegoed.
All-drain maakt nu ook (drainage)buizen/slangen die na een functionele periode biologisch afbreken. De archeologen van de toekomst zullen deze buizen niet terugvinden.
Het bedrijventerrein wordt stap voor stap zeer groen met veel ruimte voor plant, dier en mens. Het ontwikkelt daarbij participatief met de buurt een grasweide tot natuurzone. Er wordt gewerkt aan een 100% hemelwateropvang. En er is een bijenkast van LeaseBees, eveneens Re-story coöperant, geplaatst.
All-drain is eigenlijk een KMO die opereert als een NGO. Het belichaamt de grondstoffentransitie en de transitie van menselijke (machts)relaties. Het bedrijf stelt de relaties centraal en streeft daarbij naar goede zorg voor zichzelf, voor relaties en voor de aarde en de natuur.
6 P’s
In mei en juni 2022 werkten zes derdejaarsstudenten van Vives Hogeschool in Kortrijk voor hun bachelorproef rond zebrabedrijven.
Ze onderzochten in opdracht van en samen met Re-story het fenomeen zebrabedrijven en ontwikkelden voor hun bachelorproef een 6P-model dat checkt of een bedrijf zebra is.
Het 6P-model heeft oog voor Person, People, Planet, Purpose, Prosperity en Partnership. Hoeveel strepen heeft een zebra nodig om hem zebra te noemen?
“Naar ons aanvoelen gaat het om een spectrum, eerder dan een lijstje om af te vinken”, vertelt Sarah Brootcoorens over de checklist in dit verhaal op Re-story.
Ook in de Duitse hoofdstad Berlijn is door de plaatselijke Zebra Chapter samen met Zebras Unite aan een checklist gewerkt door Evgeni Kouris. Volgens hem wordt de zebra-identiteit al te vaak verward met de identiteit van een sociale onderneming.
Evgeni: “Ook al willen veel zebra's een sociaal probleem oplossen, niet alle zebra's hebben een klassieke sociale of ecologische impact.
Zebra's zijn geïnteresseerd in duurzaam ondernemerschap en een waardegerichte toekomstige economie.
Maar alleen een sociale of ecologische missie hebben, is niet genoeg om jezelf een zebra te mogen noemen.
Aan de andere kant zijn niet alle sociale ondernemingen en sociale ondernemers zebra's. Sociale ondernemers zijn vaak afhankelijk van donaties en hebben helemaal geen businessmodel.
Veel sociale ondernemingen hebben ook een klassieke hiërarchische structuur en macht: eigendom en geld zijn geconcentreerd in de handen van enkelen.”
Purpose investing
Vooral groene start-ups worden volgens Evgeni Kouris momenteel nog voornamelijk gefinancierd met durfkapitaal.
Evgeni: “Zebra's zijn niet hetzelfde als impact investing, omdat impact investing vaak gebruikmaakt van dezelfde processen, structuren en dynamieken uit de traditionele beleggingswereld.
Impact investing verbergt ook onzichtbare vooroordelen die voornamelijk blanke mannen bevoordelen en bedrijfsmodellen bedienen die technologisch georiënteerd zijn en een directe, zichtbare (en snelle) impact kunnen aantonen.
Dit sluit weer veel bedrijven van gemarginaliseerde oprichters uit. En ook bedrijven die complexe, systemische veranderingen willen aanpakken en geen eenvoudig product of dienst verkopen.
We hebben daarom een veel bredere definitie van financiering voor zebra's nodig en kunnen het hebben over ‘purpose investing’ zoals financiering op basis van inkomsten, leningen, crowdfunding en coöperatieve aandelen.”
Dit zijn de kenmerken van een zebrabedrijf: download de checklist.
Een vraag aan jou voordat je hier vertrekt …
Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met je doen. Het gaat niet alleen om bereiken, maar vooral om beraken.
Ben jij een zebra?
We horen het graag van je in de comments hieronder …