📖 Re-Phil, in liefde weer mens worden
Dit jaar op 1 juli zou hij honderd jaar zijn geworden. Vandaag - 17 januari 2022 - is het tien jaar geleden dat hij stierf … Phil Bosmans, bezieler van de Bond zonder Naam. In een woelige tijd waarin meer en meer mensen op zoek zijn naar betekenis en zingeving is dit gedenkwaardige jaar een uitgelezen goed en mooi moment voor een refill van het gedachtengoed van de Belgische pater en schrijver zodat “mensen weer gaan dromen van een toekomst die ze zelf in handen kunnen nemen”.
Phil Bosmans (foto Bond Zonder Naam)
‘Menslief ik hou van je’, ‘Bloemen van geluk moet je zelf ... planten’, ‘Wij zijn onmisbaar voor elkaar’, ‘Geluk kun je niet kopen. Wat een geluk!’ …
Vandaag klinken de spreuken van Phil Bosmans bij velen misschien wat wollig in de oren.
Maar zanger Rick de Leeuw merkte in het voorwoord van het boek dat hij vijf jaar geleden samen met Rombout Nijssen maakte terecht op dat een waarheid niet minder waar wordt omdat hij wollig klinkt.
Waarheid is het geheim van een goede spreuk meende Phil Bosmans die zei dat goede spreuken over dagdagelijkse problemen gaan en alleen maar waarheden bevatten. Meer dan 800 van die waarheden schreef hij op. Ze werden gebundeld in tal van boeken die stuk voor stuk bestsellers zijn geworden.
In zijn bekendste boek Menslief, ik hou van je zijn honderd door Phil geschreven telefoonboodschappen gebundeld. Met maar liefst 800.000 verkochte exemplaren is het het meest verkochte boek in Vlaanderen en Nederland aller tijden. De Duitse vertaling ging daar met twee miljoen verkochte exemplaren nog eens ruim overheen. In totaal heeft Phil Bosmans meer dan tien miljoen boeken verkocht.
Kennelijk raakte de pater met zijn spreuken ook buiten geloofskringen een universele snaar. Hoe komt het dat zijn gedachtegoed niet meer de belangstelling geniet die het in de jaren zeventig van de vorige eeuw genoot?
Omdat we verdwaald zijn en figureren in een verhaal dat zijn betekenis heeft verloren. De schwung is eruit, het inspireert niet meer. Het geeft geen adem(ruimte) meer, erger nog het neemt adem(ruimte) weg. In deze coronatijd zelfs letterlijk.
Ontmenselijking van mens en maatschappij
In het boek In liefde weer mens worden uit 1982 legt Phil Bosmans al haarfijn de vinger op de wonde. Hij signaleert, toen al, dat er te weinig gelukkige mensen zijn.
Als priester luisterde hij veel naar ongelukkige, ontspoorde, gebroken en verschopte mensen. Naar zieken, bejaarden en eenzamen.
‘Ik heb’, schrijft hij, ‘geluisterd naar mensen te midden van de welvaart, die hadden wat ze wensten en konden kopen wat ze droomden en die ongelukkig daar zaten met de woorden: het zegt mij niets meer, ik ben alles beu.’
Naast de mooie spreuken, die waarheden, maakte Phil Bosmans ook een vlijmscherpe analyse van hoe mens en planeet er voor staan.
En hij benoemt de problemen, de oorzaken voor wat hij het ‘failliet van een beschaving’ noemde.
In 1982. Toen al.
De consumptiemaatschappij is geboren uit het geloof in het grote dogma van de publiciteit dat met geld alles te koop is’ stelt Phil.
Dat de rol van marketeers voor een nieuwe levensstijl cruciaal is stelde ik hier op Re-story: zo kan reclame de wereld redden. En een initatief als #ChangeSomething toont dat reclamebureaus uit Europa en Zuid-Amerika zich samen sterk maken om dat te doen.
‘De verdringing van de geest tast de mens aan in de wortel van zijn bestaan’, schrijft Phil. ‘Ze richt de grootste verwoestingen aan en is oorzaak van de algemene malaise, van de verharding van de maatschappelijke verhoudingen en voor zovele mensen oorzaak van moedeloosheid, wanhoop en zelfmoord.’ (Over zelfmoord schreef ik op Werelddag Suïcidepreventie 2021 een uitgebreid verhaal: Zelfdoding … de grote vlucht).
Economische crisis, energiecrisis, monetaire crisis, corruptie, groeiende misdadigheid, crisis in huwelijk en gezin en in alle vormen van samenleven … In een herdruk vandaag kan je er zeker coronacrisis aan toevoegen.
Maar al deze crises zijn, zo stelt Phil volgens mij terecht en zoals ik samen met Jan Rotmans ook schrijf in Omarm de Chaos, slechts oppervlakteverschijnselen. Het zijn in de woorden van Jan en mij gebeurtenissen. Diep daaronder, in de onderstroom, zit de echte crisis … de geestelijke crisis.
Ik schreef het al: Phil Bosmans benoemt de problemen en de oorzaken.
In 1982. Toen al.
Elk mens heeft een verhaal
Het was hier boven al te lezen: Phil Bosmans luisterde. Hele dagen zocht hij mensen op en luisterde naar hun verhalen, ook naar die van mensen van buiten de parochie. Ook met communisten en Walen, voor wie hij het eerst niet zo had, bood hij een luisterend oor.
Hij stelde vast: elk mens heeft een verhaal.
In Verbeter de wereld. De relevantie van Phil Bosmans vandaag (2017) interviewt Rick de Leeuw mensen die op dat moment het maatschappelijke discours mee bepalen over hun kijk op de wereld. Hij probeert in hun verhalen het gedachtegoed van Phil Bosmans te herkennen.
Rick spreekt met mensen als Rik Torfs, toen nog hoogleraar kerkelijk recht, psychiater Dirk De Wachter, politicoloog Jonathan Holslag, dichter Mustafa Kör, kunstenaar Koen Vanmechelen.
Maar nu vijf jaar later spreekt het interview in dat boek met advocaat, strafpleiter en auteur Walter Van Steenbrugge voor mij persoonlijk het meest tot de verbeelding. Het betreffende hoofdstuk raakt dan ook aan Re-story: elk mens heeft een verhaal.
Het interview met Walter Van Steenbrugge gaat over de behoefte aan vernieuwing, over sociale rechtvaardigheid en over de absolute noodzaak van de nuance.
Walter herinnert zich dat zijn vader graag de spreuken van Phil Bosmans voorlas en dat er een positieve kracht vanuit ging en veel optimisme uit sprak. Zijn boodschap was verbindend en deed de mensen genuanceerd nadenken over gecompliceerde vraagstukken.
En dat mist hij, nu gebalde oneliners op social media de plaats van de spreuken van Phil Bosmans hebben ingenomen, en meestal zijn die oneliners polariserend en dragen ze een negatieve boodschap uit. Dat draagt niet bij aan een gebalanceerde kijk op de wereld.
En zodra de nuance en het overleg teloorgaan, gaat taal volgens Van Steenbrugge de wreedheid vooraf. Terwijl taal zo belangrijk is om te verbinden, om lief te hebben. Bij een man als Phil Bosmans was de taal in goede handen.
Onze maatschappij heeft volgens Van Steenbrugge grote behoefte aan dat positieve verhaal van Phil Bosmans, al zou het misschien in een modern jasje gestoken moeten worden.
Het hart van de media
Voor dat positieve verhaal speelt de media een cruciale rol meent Phil Bosmans. In In liefde weer mens worden schrijft hij dat door de overvloedige berichtgeving over geweld, corruptie en misdaad mensen gaan denken dat dit allemaal vanzelfsprekend en gewoon is en het leven uit niets anders bestaat.
Mensen worden overgeleverd aan een lawine van tegenstrijdigheden - het zwart-witdenken waar Walter Van Steenbrugge over sprak - en als je een maagzweer wil hoef je maar regelmatig naar het dagelijkse persoverzicht te luisteren.
Volgens Phil Bosmans is een eenzijdige informatie een onjuiste informatie. Journalisten, reporters en verslaggevers moeten, zo is zijn advies, in hun berichtgeving meer aandacht en ruimte geven aan het positieve, het goede en het schone.
Zij moeten zich in de redactie en in de keuze van termen en beelden laten leiden door een diepe bezorgdheid om het welzijn van concrete mensen en de vrede en de vriendschap binnen de gemeenschap en in de wereld.
Dat schreef hij … in 1982. Toen al. En is dat niet precies wat journativisten - activistische journalisten - doen?
Dankzij … de liefde
En ook voor dat positieve verhaal schept Phil Bosmans hoop in In liefde weer mens worden.
Het gaat volgens hem om de binnenkant van de mens. Het mensworden van de mens. Daarin schuilt ook zijn tot op vandaag meest bekende spreuk: ‘Verbeter de wereld begin bij jezelf’.
Ook al weet lang niet iedereen die de spreuk bezigt, dat ze van Phil Bosmans komt. Ook ik niet. Toch is het ook de kern van het boek dat ik samen met Elke Leyman schreef: Disrupt Jezelf en dat als ondertitel ‘als je de wereld echt vooruit wil helpen, begin dan met innoveren aan de binnenkant’ draagt.
We kozen bewust voor innoveren, omdat we vandaag veel meer tijd en aandacht besteden aan de hardware - technologie, economie, wet- & regelgeving - maar vele malen minder tijd en aandacht geven aan de software, hoe we denken, kijken en voelen.
Als de binnenkant van de mens verandert, verandert de wereld.
En het wordt volgens Phil Bosmans in 1982 al almaar meer mensen duidelijk dat we niet zullen overleven dankzij een machtsevenwicht, niet dankzij welvaart en comfort, niet dankzij wetenschap, techniek en de wonderen van de elektronica.
Maar alleen dankzij … de liefde!
‘Zoals een bloem
de zon nodig heeft
om bloem te worden,
zo heeft een mens
de liefde nodig
om mens
te worden.’
Het deed me denken aan deze foto die ik in Oostende maakte van een graffiti op een treinwagon.
Gespoten op een trein. Als een daad van een vandaal? Of van een naïeve romanticus? Een idioot?
'Als je het woord 'liefde' gebruikt
zoals in de sexfilms
mag je het op alle muren schrijven.
Als je het in zijn juiste betekenis neemt
ben je voor de grote wereld
een romanticus en een naïeveling,
te idioot,
om ernstig genomen te worden.'
We hebben vandaag meer romantici, meer naïevelingen, meer idioten nodig die de liefde prediken.
'Liefde is geen luxe-artikel
voor goedhartige mensen
en zachte karakters.'
'Liefde is een hart hebben voor elkaar.'
Er komen nieuwe tijden
Aan de horizon staat immers een teken van de hoop!, schrijft Phil in In liefde weer mens worden. Misschien kan je het je nauwelijks voorstellen als je om je heen kijkt en de toestand van de wereld van vandaag aanschouwt.
En toch gloort dat teken van hoop aan de horizon. We staan aan de vooravond van een nieuwe gouden eeuw, zei ook innovatiedenker Carlota Perez hier al op Re-story.
Er gloort een nieuw bewustzijn
voor waarden,
die ons door de technisch-wetenschappelijk
voortgang ontnomen worden.
Mensen herleven!
Er komen nieuwe mensen, geen andere mensen,
maar ‘veranderde mensen’!
Mensen, die zich verantwoordelijk voelen
voor mensen, thuis en op het werk,
in de administratie en in het verkeer,
in de politiek en in het zakenleven.
In hen leeft de hoop
op een nieuwe toekomst.
Die grote happening zal zich volgens Phil voltrekken als de mens tot het grote besef komt dat hijzelf een fantastisch wonder is en dat er voor ieder mens een liefde geschreven staat in de zon, de maan en de sterren en in heel de natuur.
‘Mensen gaan weer dromen
van een toekomst
die ze zelf in handen kunnen nemen.
Ze hebben te lang geleefd
in de schaduw van de industrie,
de produktie, de bankrekening
en de superbazar!
Ze willen weer ‘mens’ worden,
gewoon ‘mens’ worden
om te lachen en te zingen,
om lief te hebben
en gelukkig te zijn!
Dromen bevrijden mensen!
Worden ze rijk, dan vechten ze!
Krijgen ze een droom,
dan werken ze samen!’
Wat Phil Bosmans daar schrijft, is het begin van het herstel van de geestelijke crisis, het weer mensworden van de mens. Vanuit het hart, omdat ‘wat niet uit het hart komt zal een ander hart niet raken’.
Ik maakte voor dit verhaal dankbaar gebruik van fragmenten In Liefde weer mens worden, uitgegeven door Lannoo in 1982.
Aanbod voor bedrijven en organisaties
Re-storytelling: zeg het met een verhaal
In het onderwijs kan het anders. In de economie en de samenleving ook. Dat is wat we aan de hand van verhalen over denkers en doeners op deze site en in onze nieuwsbrief proberen duidelijk maken.
Misschien ben ook jij zo’n denker ? Wil je voor jouw organisatie of bedrijf met verhalen vertellen wat de kern van jouw bestaan is en hoe je betekenisvol bent voor de toekomst. De toekomst van je bedrijf, je medewerkers, klanten, leveranciers, de samenleving en de planeet?
Wij helpen je graag die verhalen - via interviews, blogs en/of nieuwsbrieven - in de wereld zetten.
Neem voor meer informatie contact op met mischa@re-story.be.