📖 ‘Samens’ is het woord van het jaar 2022
Om uit te leggen waarvoor Re-story staat en wat we precies willen bereiken met ons platform spreken we veel mensen. Denkers en doeners die nieuwe wegen openen in onderwijs, economie en samenleving. We hebben het dan over hun inspirerende ideeën en richtinggevende initiatieven die tonen dat het wél anders kan. Tijdens een van die gesprekken lanceerde Frank Vanmeenen het woord ‘samens’, een samentrekking van ‘samen’ en ‘mens’. Een neologisme dat heel treffend zegt waarrond de transitie, die de wereld door alle persoonlijke en collectieve crises nodig heeft, moet draaien: samenwerking en menselijkheid. Het is niet omdat de verkiezing van het woord van het jaar traditioneel op het einde van het jaar gebeurt, dat we dat niet zouden kunnen omdraaien. We zijn immers Re-story. Omdat velen onder ons dat ook sterk voelen, poneren wij daarom halfweg de eerste maand van 2022 ‘samens’ als het woord van het jaar.
Samens, woord van het jaar 2022
Het coronavirus blijft ook twee jaar na de uitbraak ervan ons leven bepalen. Maar los van alle verhitte discussies over vaccinaties en het Covid Safe Ticket kunnen we niet anders dan vaststellen dat het mentale welzijn van de gemiddelde Belg er almaar beroerder aan toe is.
Liefst 1,2 miljoen Belgen neemt antidepressiva, een op de drie kampt met werkstress. De mentale gezondheid is ondermaats: 500.000 mensen zijn langer dan een jaar thuis, een groot deel van hen door mentale gezondheidsproblemen.
Dat cijfer steeg de laatste vijf jaar met 39% en alle specialisten zijn het erover eens dat de impact van Covid die trend zal versterken. 7% van de actieve bevolking lijdt acuut onder symptomen van burn-out. 16% bevindt zich in de gevarenzone.
“Hoewel de statistieken van het aantal zelfdodingen veel minder aandacht krijgen dan die over sterfgevallen door corona, is het toenemende aantal zelfdodingen een bijzonder zorgwekkend fenomeen. ”
Hoewel de statistieken over de zelfmoordcijfers veel minder aandacht krijgen dan die over sterfgevallen door corona, is het toenemende aantal zelfdodingen een bijzonder zorgwekkend fenomeen.
Volgens de meest recente officiële cijfers die dateren van 2017 doen in ons land elke dag gemiddeld achtentwintig mensen een poging om een einde aan hun leven te maken. Drie van hen slagen daar ook in. Dat betekent dat we jaarlijks 1.095 mensen verliezen door zelfdoding. Te veel mensen kiezen voor de grote vlucht, zoals we hier al eerder al schreven.
Het is dus niet verwonderlijk dat het geluksgevoel behoorlijk laag is: Belgen scoren voor zichzelf voor geluk amper 4,9 op 10. Vóór de coronacrisis was dit nog 6,5 op 10. En in zowat alle westerse landen zien we min of meer hetzelfde fenomeen opduiken.
Enkele Scandinavische landen, met Finland en IJsland voorop – wellicht niet toevallig onder impuls van de respectievelijk vrouwelijke premiers Sanna Marin en Katrin Jacobsdottir – hebben daar al iets aan proberen te doen via een welzijnsbegroting.
Ontwrichte maatschappij
Als ervaren interim manager is Frank Vanmeenen al vaak met deze problematieken geconfronteerd. “We leven in een ontwrichte maatschappij, waarin bijzonder veel mentale zorg nodig is”, zegt hij.
Ook het fenomeen van klimaatdepressie is een echt probleem en neemt in een razend tempo toe onder jongeren, schrijft klimaatwetenschapper Peter Kalmus in een opiniestuk bij The Guardian.
“We lezen ook regelmatig berichten over de lange wachtlijsten bij psychologen en therapeuten”, stipt Frank Vanmeenen aan. “Wie acuut hulp nodig heeft, kan die vaak niet krijgen. Wachttijden van vier tot acht maanden zijn geen uitzondering. Iedereen voelt op zijn klompen aan dat het hoog tijd is om er iets aan te doen.
Ik ken zelf ook de oplossing niet, maar ik zie wel dat het systeem waarin we leven ontzettend aan het schuren is. Uit een ‘Twittergroepje’ dat ik een aantal jaar geleden heb opgericht zijn ook al heel wat mensen weggevallen nadat ze zelf uit het leven zijn gestapt.
Mensen worstelen met zichzelf.
Omdat ze het moeilijk hebben op het werk.
Omdat ze zich niet kunnen aanpassen aan het hybride werk dat nu de norm wordt.
Omdat ze niet genoeg kansen krijgen om zich te ontplooien.
Omdat er ruis zit op de relatie met hun leidinggevende.
Omdat binnen het bedrijf waarvoor ze werken naar hun aanvoelen alles moet wijken voor winstmaximalisatie.
Omdat het ‘systeem’ voor immense druk zorgt.
Omdat …
“We vormen allemaal samen het systeem, we moeten dus aan onszelf werken en de tijd nemen om goed na te denken over waarmee we bezig zijn en over hoe we ons daarbij voelen.
”
Aangezien we met zijn allen dat systeem vormen, moeten we dus ook aan onszelf werken en de tijd nemen om goed na te denken over waarmee we bezig zijn en over hoe we ons daarbij voelen.
En dat is ook volop aan het gebeuren, want ik zie geen andere redenen waarom momenteel zoveel mensen, in volle onzekerheid over hoe de toekomst zal evolueren, toch beslissen om van baan te veranderen.
Van anderen, vooral vijftigplussers hoor ik dan weer dat ze zo graag nog hun ervaring en kennis zouden inzetten, maar daar niet de kans toe krijgen omdat de algemene perceptie over die leeftijdsgroep is, is dat ze uitgeblust is.”
Klankborden
Filip Bauwens
Volgens Filip Bauwens van NextStep Coaching kan meer coaching het probleem helpen aanpakken. “Hoe sneller mensen de stap zetten naar een klankbord hoe beter”, laat hij optekenen, “Een frisse blik kan wonderen doen en voorkomen is veel beter dan genezen.”
Uiteindelijk kost dat massale afhaken ondernemingen én belastingbetalers immers ook enorm veel geld. Een resolute keuze voor meer coaching zou volgens Filip dan ook miljarden kunnen besparen, omdat coaches er mee voor zorgen dat mensen mentaal gezond blijven door hen in hun eigen kracht te zetten.
Filip: “We vinden hiermee ook niet het wiel uit. In oosterse culturen werden dokters meer vergoed naarmate ze minder zieken hadden.
“Uiteraard zijn coaches geen medici, maar begeesterde en enthousiaste coaches kunnen leidinggevenden en medewerkers helpen om hun passie te herontdekken en om weer betrokken en bevlogen in het leven te staan”
Uiteraard zijn coaches geen medici, maar begeesterde en enthousiaste coaches kunnen leidinggevenden en medewerkers helpen om hun passie te herontdekken en om weer betrokken en bevlogen in het leven te staan, zodat ze elke dag fluitend en als een vat vol energie beginnen. Het onontgonnen potentieel in elk van ons is immers immens.
Coaches helpen dat potentieel herontdekken en dat werkt versterkend voor het zelfbeeld. Zo is de weg opwaarts al snel ingezet. Het gaat dan ook om korte begeleidingstrajecten. Sneller kleinere ingrepen. In tegenstelling tot wat sommigen beweren, denk ik dat we dus meer coaches nodig hebben en niet minder.”
Waar wij vanuit Re-story voor willen waarschuwen is dat mensen door coaching in hun kracht zetten, en dus weerbaarder en veerkrachtiger maken, niet gericht mag zijn op het idee dat ze dan terug in het arbeidsproces de wereld weer aankunnen en de druk (nog meer) opgevoerd kan worden. Door dat te doen houdt je het oude systeem van werk- en prestatiedruk in stand en komt de mentale gezondheid alleen maar meer in het gedrang.
Veerkracht, een collectieve verantwoordelijkheid
Voor de oplossing die Filip Bauwens aanreikt, valt iets te zeggen. Als zoveel mensen op zoek zijn naar antwoorden, naar kracht in zichzelf om weerbaarder te zijn, dan is het goed dat ze bij een coach een klankbord vinden.
Het verklaart ook het enorme succes van Better minds at work het bedrijf dat door Elke Geraerts, de auteur van het boek Mentaal Kapitaal is opgericht.
“Het is vooral belangrijk om ons kwetsbaar te durven blijven opstellen.”
In een recent interview in Trends liet zij zich ontvallen: “Ik denk dat het vooral belangrijk is om onszelf kwetsbaar te durven opstellen. Tonen wie we echt zijn en onze kwetsbaarheden en de dynamieken die thuis spelen ook delen met onze collega's.
Zeggen dat het ons niet meer afgaat, dat deze vierde golf er te veel aan is. Dan kunnen collega's er ook beter op inspelen, dan wanneer we allemaal als robots gewoon ons werk doen. Zo wordt veerkracht ook een collectieve verantwoordelijkheid.
Soms praten we onszelf zoveel negativisme aan dat we in een neergaande spiraal terecht komen. Iedereen kan iedereen helpen om ook positieve punten te blijven zien.”
In wezen pleit Elke Geraerts hiermee ook voor ‘samens’, omdat we door zwakte te delen tot collectieve sterkte kunnen komen.
Van meer naar minder….
Anderzijds is het verhogen van weerbaarheid en veerkracht, waarvoor zowel Filip Bauwens als Elke Geeraerts pleiten, misschien wel goed om het mentale welzijn te verhogen en om alvast acute problemen op te lossen, maar het verandert in wezen weinig of niets aan het systeem waarin we allemaal meedraaien.
Vandaar dat ook heel wat denkers ideeën lanceren om iets aan de algemene mindset te doen. De afgelopen eindejaarsperiode hebben weer duizenden mensen goede voornemens gemaakt die beginnen met ‘ik ga meer …’.
In dat bedje is trouwens de hele samenleving vaak ziek. In ons streven om ons leven, ons werk en onze maatschappij te verbeteren, voegen we overweldigend veel toe: meer spullen, meer ideeën, meer sociale systemen. Problemen proberen we steevast op te lossen door ‘meer regels in te voeren’ en ‘meer te controleren’. En niet zelden voegen we meer activiteiten toe aan wat we doen, dan dat we er wegnemen. We hebben het drukker, almaar drukker.
Waarom zouden we niet eens proberen om te verminderen? Proberen om te streven naar ‘minder bereiken’. ‘consuminderen’ en ‘minder doen’. Dat is de kernvraag van het boek Subtract. The untapped science of less, geschreven door Leidy Klotz.
Verminderen, was ook het basisidee van de onlangs overleden schrijver en filosoof Pierre Rabhi. De jongste tijd stond het werk van deze pionier in ecologisch en regeneratief denken en landbouw zonder gebruik van chemische producten weer volop in de belangstelling.
Van zijn boek, Vers la sobriété heureuse, in het Nederlands vertaald als Het geluk van het genoeg zijn bijna een half miljoen exemplaren verkocht.
En dat ons eigen opiniestuk dat we naar aanleiding van de tweede verjaardag van de Verklaring van 30 november 2019 samen met Hans Claus schreven en waarin we ervoor pleiten om de economie twee maanden per jaar in ‘ramadan’ te doen gaan, zowel door De Morgen als door Knack. is gepubliceerd, geeft ook aan dat de idee om te verminderen en te vertragen niet meer wordt afgedaan als compleet van de pot gerukt.
Ook Andrew McAfee stelt in zijn boek More from less trouwens dat het geen utopie is om de welvaart van mensen te vergroten en tegelijk de planeet minder te belasten.
De auteur betoogt dat het mogelijk is minder te vervuilen, minder grondstoffen te gebruiken en de biodiversiteit niet langer teloor te laten gaan, en er toch voor te zorgen dat mensen zich beter en gelukkiger gaan voelen.
De combinatie van kapitalisme en technologie die er in het verleden voor heeft gezorgd dat we steeds meer van de planeet hebben afgenomen, kan er volgens hem ook voor zorgen dat we dat fenomeen omkeren en de aarde en de mensen veel beginnen terug te geven.
“Door te kiezen voor een andere mindset en ‘minder’ te verkiezen boven ‘meer’ ontstaat letterlijk en figuurlijk meer ruimte om meer ‘samens’ te zijn.”
Het is een intrigerende gedachte omdat in het ‘verminderen’ een prominente rol blijft weggelegd voor de principes van het neoliberale kapitalisme, en omdat niet iedereen in die combinatie gelooft, maar ze gaat er in ieder geval ook van uit dat ‘verminderen’ mogelijk oplossingen kan aandragen in een dolgedraaid systeem.
Hoe dan ook, door te kiezen voor een andere mindset en ‘minder’ te verkiezen boven ‘meer’ ontstaat letterlijk en figuurlijk meer ruimte om samen meer mens te zijn, om meer ‘samens’ te zijn.
…en van ingewikkelder en sneller naar eenvoudiger en trager
Wie over verminderen en vertragen spreekt, kan ook niet naast de ‘slowbalisering’ kijken waarover Adjiedj Bakas het in 2015 al had.
In dit opmerkelijke clipje gaf hij toen al aan hoe de middenklasse afkalft, hoe we een tijdperk beleven van grote verarming en hoe de politiek wordt gegijzeld door het grote geld.
Vertragen is ook het credo van de de jonge Franse schrijver en filosoof Gaspard Koenig die op 11 januari bekendmaakte dat hij zich kandidaat wil stellen voor de komende Franse presidentsverkiezingen.
Nadat hij Frankrijk doorkruiste te paard en zo de reis van filosoof Montaigne uit 1580 overdeed, schreef hij het boek Ma vagabonde liberté en richtte hij de beweging ‘Simple’ op..
In zijn boek vertelt hij hoe verrijkend het was dat hij tijdens zijn trektocht te paard door Frankrijk elke avond bij mensen kon aankloppen en om eten en logies kon vragen.
Zijn ervaring daarbij was niet alleen dat de meeste mensen deugen, zoals Rutger Bregman in zijn gelijknamige boek schreef, maar vooral dat samenhorigheid en ‘samens’ aan gever en ontvanger van de gastvrijheid een geweldig gevoel geven. Ooit vertelde de Belgische arts Jean-Louis Lamboray een gelijkaardig verhaal over zijn fietstocht door Frankrijk.
En het doet ook denken aan het pleidooi om terug te keren naar de basis van wat menselijke relaties inhouden waarvoor Lieve Willems pleit. “In een supercomplexe en superdiverse samenleving,” zegt zij, “zijn inderdaad eenvoudige en pluriforme spelregels nodig. Het hokjes- en doelgroepdenken zouden plaats moeten maken voor co-creatie en participatief denken.
“Burgers die iets willen doen voor een warmere samenleving botsen vaak op digitale muren en een onoverzienbare paperassenberg.”
Maar wie als burger mee wil werken aan een warmere samenleving botst vandaag veel te vaak op digitale muren en een haast onoverzienbare berg paperassen, die in het leven is geroepen door een maalstroom van regels, organen en structuren.
Hoeveel mensen verliezen niet de zin om iets te organiseren voor de buurt of de wijk gewoon omdat ze door het bos van regels over aanvragen de bomen niet meer zien?”
Relatiekapitaal
Bij de jaarwisseling zien we niet alleen tientallen lijstjes opduiken over wat ons het meest geraakt heeft, maar kijken we ook naar de kaarten met toekomstverwachtingen die trendwatchers en filosofen op tafel leggen. Omdat we hopen daar houvast in te vinden.
En alles lijkt erop te wijzen dat we eigenlijk met heel veel mensen allerhande ballast overboord willen gooien en terug willen naar de essentie. Niet langer overdaad, maar besef van wat echt belangrijk is, zoals ook te lezen is in het boek Nothing in Excess, van Carlos de Bourbon de Parme, Paul Van Geest en Sylvester Eiffinger, met wie we eerder dit interview publiceerden.
Ook trends en tegentrends beginnen bij de mens. Alles begint bij de kracht van menselijke relaties en bij menselijke samenwerking. Iedereen wil graag ergens bijhoren, aansluiten bij een community van gelijkgestemden. Daarom moeten we terug naar de essentie.
Hoe onduidelijker de toekomst zich aftekent en hoe meer artificiële intelligentie en het Internet der Dingen op de voorgrond treden, hoe belangrijker het menselijke verhaal terug centraal moet komen te staan.
Dat is ook de stelling van de Amerikaanse managementgoeroe Gary Hamel, die naar aanleiding van zijn boek Humanocracy het begrip ‘relatiekapitaal’ lanceerde. Dat relatiekapitaal kunnen we opbouwen door onze onderlinge relaties te verstevigen met meer verbondenheid.
Hoe kunnen we dat doen ? “Door onze eigen verhalen in ogenschouw te nemen”, zegt Frank Vanmeenen. “En,”voegt hij eraan toe, “door ze met de wereld te delen, want iedereen heeft een verhaal en altijd is er iemand die zich in dat verhaal zal herkennen. Dat elk mens een verhaal heeft, stelde ook Phil Bosmans die in 2022 honderd jaar zou zijn geworden al lang geleden vast. We zien elke dag dat de nood aan samenwerking toeneemt. Twee personen weten altijd meer dan één.
Maar omdat we de laatste tijd zo sterk de nadruk hebben gelegd op het feit dat we alles zelf willen bepalen, is die samenwerking niet meer evident. Alles is verworden tot competitie en daarom lijkt het ook steeds moeilijker om goede voorbeelden na te volgen, want dan zijn we geen winnaars maar verliezers.
Dat ‘samen’ bij de Olympische Spelen van 2020/2021 in Tokyo aan de eerdere slogan ‘sneller, hoger, sterker’ is toegevoegd is veelzeggend.” Die toevoeging impliceert eigenlijk bijna automatisch dat je van ‘samens’ kan spreken. En dat is voor ons daarom nu al het woord van het jaar 2022.
Samens.
Aanbod voor bedrijven en organisaties
Re-storytelling: zeg het met een verhaal
In het onderwijs kan het anders. In de economie en de samenleving ook. Dat is wat we aan de hand van verhalen over denkers en doeners op deze site en in onze nieuwsbrief proberen duidelijk maken.
Misschien ben ook jij zo’n denker ? Wil je voor jouw organisatie of bedrijf met verhalen vertellen wat de kern van jouw bestaan is en hoe je betekenisvol bent voor de toekomst. De toekomst van je bedrijf, je medewerkers, klanten, leveranciers, de samenleving en de planeet?
Wij helpen je graag die verhalen - via interviews, blogs en/of nieuwsbrieven - in de wereld zetten.
Neem voor meer informatie contact op met mischa@re-story.be.