In zijn boek Het betekenisweb legt Jeremy Lent een fundament voor een nieuw verhaal van onderlinge verbondenheid. Dit nieuwe verhaal, zo vertelt hij in een gesprek over zijn boek, kan in slechts een generatie of twee verwezenlijkt worden omdat onderlinge verbondenheid, en niet zelfzuchtige concurrentie, deel uitmaakt van onze evolutionaire geschiedenis als mens.

Een wereldbeeld is zo belangrijk omdat het, zonder dat we ons dat zelfs maar realiseren, tot in vrijwel elk aspect doordringt van de manier waarop we denken, van waar we waarde aan hechten en van hoe we handelen, schrijft Jeremy Lent in Het betekenisweb - de recent verschenen Nederlandse vertaling van zijn bestseller The Web of Meaning.

Het wereldbeeld van een cultuur vormt haar waarden en die waarden vormen de geschiedenis. Dat betekent dat de waarden aan de hand waarvan wij nu ons leven leiden onze toekomst bepalen.

De bouwstenen, van de dominante cultuur die de basis van het heersend wereldbeeld vormen, de een weliswaar wat meer dan de ander, beschrijft hij zo:

“Mensen zijn egoïstische individuen. Alles wat leeft is egoïstisch - sterker nog: het zelfzuchtige gen is de drijvende kracht van de evolutie. De natuur is niet meer dan een uiterst ingewikkelde machine en het menselijk vernuft heeft goeddeels uitgevogeld hoe die werkt. De moderne wereld is het spectaculaire resultaat van technologie die op haar beurt mogelijk gemaakt is door de marktkrachten van het kapitalisme. Een incidentele tegenslag daargelaten kan alles alleen maar beter worden. Natuurlijk zijn er problemen, zoals de armoede in de wereld of klimaatverandering, maar onze technologie zal die, aangedreven door de markt, oplossen - net zoals ze dat in het verleden altijd gedaan heeft.”

In zijn vuistdikke en goed doorwrochte boek onderzoekt de in Londen geboren en in San Francisco woonachtige Jeremy Lent dit dominante wereldbeeld en laat hij zien dat elk van deze bouwstenen bij nadere beschouwing gebrekkig is.

En hij toont ook aan hoe de fundamentele tekortkomingen in de samenstelling van dit wereldbeeld nu zo prominent geworden zijn dat ze het voortbestaan van onze beschaving - en dat van een groot deel van de levende Aarde - bedreigen.

Daarom ook de nood aan een nieuw verhaal.

Een nieuw verhaal

Dat ik mede-oprichter en schrijver ben bij Re-story had in onze mailconversatie de aandacht van Jeremy getrokken. Als we elkaar via Zoom spreken, vraagt hij ernaar.

Ik vertel Jeremy dat wij zoveel signalen zien dat er een maatschappelijk, ecologisch, economisch en democratisch deficit dreigt. En dat steeds meer mensen vastlopen in persoonlijke crisis.

Hij schrikt ervan als ik hem vertel dat in een klein land als België meer dan een miljoen mensen antidepressiva slikken en nog eens meer dan een miljoen slaap- en kalmeringsmiddelen gebruiken.

Dan zijn er nog een hoop mensen die het helemaal niet meer zien zitten en een einde aan hun leven willen maken. (Een thema dat mij ook persoonlijk raakt en waarover ik op Re-story het verhaal Zelfdoding, de grote vlucht schreef.)

We zijn dus op een punt gekomen waarop onze natuur, economie en samenleving gigantisch onder druk staan. En toch draait de wereld door, omdat de algemene teneur al decennialang is: er is geen alternatief.

Het TINA - There Is No Alternative - van Margaret Thatcher, die in de jaren tachtig van de vorige eeuw premier van Engeland was, het land waar Jeremy Lent is geboren.

Wij tonen met de verhalen van denkers met inspirerende ideeën en doeners en makers met richtinggevende initiatieven dat het wél anders kan.

Naast dit TINA heeft het kapitalistische en neoliberale gedachtegoed ons doen geloven dat we het allemaal alleen moeten doen, én kunnen. Het maakt je tot een winnaar of een verliezer.

Omdat we elkaar nodig hebben zijn we bezig een beweging te creëren die mensen opnieuw met elkaar verbindt en is Re-story een coöperatieve vennootschap met ondertussen meer dan honderd coöperanten. Tot slot helpen we organisaties en bedrijven om de verhalen over hun transitie te vertellen.

Tree - Karolien Verheyen (The Souls of Inanimate Things)

Van betekenis zijn

Jeremy Lent herkent het allemaal en benadrukt de nood aan een nieuw verhaal: “Aan de wortel van de persoonlijke crisis, ons lijden, ligt bijna altijd een gebrek aan betekenis en zingeving. Het Betekenisweb gaat over het erkennen dat we als mens betekenis zoeken in het leven.”

Dat geldt ook voor hemzelf vertelt hij: “Halverwege mijn leven maakte ik een persoonlijke crisis door. Het eerste deel van mijn leven bouwde ik helemaal in lijn met het neoliberale idee een internetbedrijf op en bracht het naar de beurs.

Toen mijn toenmalige vrouw erg ziek werd, verliet ik het bedrijf om voor haar te zorgen. Het bedrijf stortte in en nadat ik jaren voor mijn vrouw had gezorgd overleed ze.

Ik had het gevoel dat ik alles wat ik rond mezelf en in mijn leven had opgebouwd kwijt was. Ik besloot dat wat ik ook in de rest van mijn leven nog zou doen, het echt van betekenis moest zijn.”

Zijn boek Het betekenisweb is daar de uitkomst van, net als het boek The Patterning Instinct dat eraan voorafging. Dat boek gaat over de culturele geschiedenis van de zoektocht van de mensheid naar betekenis.

Die zoektocht heeft hij verder gezet in Het betekenisweb dat als ondertitel ‘Een integratie van wetenschap en wijsheidstradities in een zoektocht naar onze plek in het universum’ draagt.

Door in Het betekenisweb wetenschappelijke inzichten uit de evolutiebiologie, ecologie, kwantumfysica, neurowetenschappen en het systeemdenken met oude concepten uit het taoïsme, boeddhisme, neo-confucianisme en het wereldbeeld van inheemse culturen te verbinden en toe te passen, construeert Jeremy Lent een alternatief wereldbeeld.

Wat hij tijdens die zoektocht heeft gevonden, zo zegt hij, laat zien dat “de scheiding tussen wetenschap en spiritualiteit een geconstrueerde scheiding is vanuit ons dominante wereldbeeld”.

Reductionisme

Niet dat Jeremy de wetenschap verwerpt. Integendeel: “Alles waarover ik schrijf moet absoluut wetenschappelijk stringent zijn. Ik geloof sterk in de wetenschap om onze realiteiten te begrijpen.

Wel heb ik in de loop van de tijd een groot verschil ontdekt tussen wetenschap, wetenschappelijke methodologie en reductionisme.

Het reductionisme is een wetenschapsfilosofie die de natuur opvat als een verzameling onderdelen die elk afzonderlijk geanalyseerd kunnen worden. Dat idee heeft tot grote doorbraken in de scheikunde, biologie en natuurkunde geleid.

Het is een enorm waardevolle methodologie tot het moment waarop deze zo dominant werd dat mensen ervan overtuigd raakten dat het de enige manier was om alles over het hele universum te begrijpen.”

“Toen ik aan mijn eigen zoektocht naar betekenis begon, realiseerde ik me dat ik het eerste deel van mijn leven ook niet wist dat er nog manieren waren om de realiteit te begrijpen. Ik had ook geen kennis van alternatieve wereldbeelden”, vertelt hij verder.

In mijn zoektocht ontdekte ik dat de systeemwetenschap en complexiteitswetenschap, die net zo rigoureus en analytisch te werk gaat als reductionistische wetenschap, tot heel andere interpretaties van de werkelijkheid leiden door niet alleen naar de onderdelen op zich, maar ook naar het verband tussen die onderdelen te kijken.

Een van de grote doorbraken in mijn zoektocht was de ontdekking dat de manier waarop de systeemwetenschap kijkt veel gemeen heeft met de inzichten die ik opdeed bij het boeddhisme, taoïsme en neo-confucianisme.

En toen ik ontdekte dat hier, waar ik woon in de Bay Area, inheemse mensen leven die zich verbinden met hun eigen diepgewortelde tradities, is dat een heel belangrijk deel van mijn zoektocht geworden.”

The inanimate thing - Karolien Verheyen (The Souls of Inanimate Things)

Dukkha

Wat Jeremy Lent in zijn boek duidelijk maakt, is dat iemands persoonlijke zoektocht naar betekenis niet los kan worden gezien van alles wat in de wereld om ons heen gebeurt.

Waarom dit zo belangrijk is en wat we daaraan kunnen hebben, wordt volgens hem het best duidelijk gemaakt door het boeddhistische concept Dukkha, dat wordt vertaald als ‘lijden’.

Jeremy: “Dukkha verwijst naar een reeks van onaangename menselijke ervaringen zoals een gevoel van onbehagen, bezorgdheid, hebzucht, verlangen, spijt en verlegenheid als een gevolg van onze eenzijdige blik op intelligentie, de cognitie van het hoofd.

Veel van de grote wijsheidsleraren in het boeddhisme hebben het over het pad van ontdekking. Het spirituele pad begint met de erkenning van Dukkha.

Dat is een geluid dat we ook horen in het discours van psychiater Dirk De Wachter en professor klinische psychologie en psychotherapie Paul Verhaeghe.

Dukkha is een gevoel dat wij mensen, zeker in de dominante Westerse cultuur, misschien wel allemaal hebben. Een gevoel van ontevredenheid en afscheiding.

Veel mensen erkennen dat gevoel niet ten volle. Ze leven hun leven behoorlijk ellendig en sluiten delen van hun leven af door bijvoorbeeld het slikken van antidepressiva en kalmeer- en slaapmiddelen.

Als je eenmaal inziet dat er iets niet klopt en je begint te kijken naar wat de bronnen van ontevredenheid zijn die je in de weg staan om een volwaardig leven te leiden, kan er een prachtige opening ontstaan.

Vanuit die plek kan je tot een gevoel komen dat ze in het boeddhisme Sukha noemen, een veel groter gevoel van levenstevredenheid, een diep gevoel van welbehagen en onvoorwaardelijke liefde voor jezelf en anderen.”

Wilhelmina’s bike - Karolien Verheyen (The Souls of Inanimate Things)

Een groter geheel

Een belangrijk deel om tot het gevoel van Sukha te komen, is de erkenning dat we als mens deel uitmaken van een groter geheel. Van de gemeenschap rondom ons. Van de mensheid. Van de aarde.

Dat erkennen, voelen en ervaren is niet zo makkelijk, omdat dit niet het verhaal is waarmee we zijn opgevoed en dat we ook niet op school hebben geleerd.

Dat besef en gevoel kunnen in hoge mate de betekenis van het leven openen, maar het gaat ook gepaard met het besef van lijden in de andere lagen van het geheel waarvan we deel uitmaken.

Het besef dat veel van het materiële welzijn dat we in de Westerse wereld hebben een direct en indirect gevolg is van de onderdrukking van miljarden mensen over de hele wereld die eigenlijk onze broers en zussen zijn.

Een erkenning waar moeilijk mee valt te leven. Als we kijken naar de zesde massale uitstervingscrisis waar de Aarde op afstevent en het uitsterven van diersoorten, dan weten we dat het milieu en het klimaat overal worden aangetast.

Dat is geen objectief feit waar we al dan niet op kunnen reageren. Het is iets dat we voelen, het is alsof iemand ons met een knuppel slaat.

Als we eenmaal inzien dat we deel uitmaken van dit grotere geheel komt ook het besef dat het leven zelf wordt aangevallen door onze dominante beschaving.

Maar het kan ons ook aanzetten om ons met anderen te verbinden om rond gedeelde gevoelens acties op te zetten en actief een steentje te proberen bijdragen om de richting waarin we nu gaan om te buigen naar een levensbevestigende toekomst voor de mensheid op aarde.”

Ocean - Karolien Verheyen (The Souls of Inanimate Things)

Taal

Taal, zo maakt Jeremy Lent in Het betekenisweb duidelijk, speelt een belangrijke rol bij Dukkha, het lijden, waar velen van ons in het Westen vandaag mee kampen.

Terugblikkend naar de dageraad van de geschiedenis, zelfs naar voor de geboorte van de beschaving, zo schrijft hij, zagen de taoïsten in het ontstaan van taal het begin van de menselijke afzondering van de Tao, de weg of het pad.

Het taoïsme biedt een visie op de menselijke psychologie die tegelijk ook een basis vormt voor een samenhangende civilisatietheorie. Volgens deze theorie leefden de vroegste mensen in harmonie met de natuurlijke wereld.

Omdat op een zeker moment een bepaalde vorm van uniek menselijke cognitie ontstond, leidde dit ertoe dat de mensen van de natuur gescheiden raakten.

Deze vorm van mentale activiteit maakte taal, doelgerichtheid en planning mogelijk, en legde zo de grondslagen voor een cultuur die uiteindelijk in beschaving uitmondde.

Een beschaving die gepaard ging met hiërarchie, kunstmatigheid en technologie - alsmede het gevoel van vervreemding dat uit dat alles voortkomt.

“Het grijpt nog dieper dan taal”, zegt Jeremy. “In mijn eerdere boek The Patterning Instinct noem ik het de ‘kernmetaforen van onze werkelijkheid’. Het verhaal dus.

Ons wereldbeeld komt daadwerkelijk neer op de verhalen die we elkaar en onszelf over de wereld vertellen. Het is de lens waardoor we naar de natuur kijken.

Het is belangrijk om te beseffen dat als we de natuur proberen te doorgronden, we door de lens van het wereldbeeld kijken dat we vanuit onze cultuur hebben meegekregen en als vanzelfsprekend zijn gaan beschouwen.

Afhankelijk van het heersende wereldbeeld leidt dit tot heel verschillende verhalen. En deze verhalen leiden tot verschillende systemen, die op hun beurt leiden tot verschillende symptomen om de woorden van Charles Eisenstein te gebruiken.

De lens waardoor jagers-verzamelaars naar de wereld keken, was die van de natuur als een gevende ouder. Als dat je wereldbeeld is, zie je alle andere levensvormen als familie. Je ziet ze niet als afgescheiden. Niet als een vijand of iets dat je moet overwinnen. Er is vertrouwen in de natuur.

Bij de landbouwbeschaving kregen we een wereldbeeld van de natuur als een hiërarchie van de Goden. Je moest offers brengen. Als je de verkeerde offers gaf of rituelen deed, konden de Goden ‘naar beneden komen’ en je straffen door allerlei verwoestingen aan te richten.

In ons huidige dominante wereldbeeld zien we de natuur als een bron of een machine. Als iets om te exploiteren en zoveel mogelijk in ons eigen voordeel te gebruiken.

Als dat de lens is waarmee je naar de natuur kijkt, dan is het kapitalisme een geweldig systeem, omdat het alles aangrijpt om de natuur, ook andere mensen, zo efficiënt en zo veel mogelijk uit te buiten.

De verschuiving die je door de eeuwen heen ziet, is dat onze beschaving haar relatie met de rest van de natuur heeft gegrondvest op desintegratie.

In plaats van ons te integreren met de rest van het leven vernietigen wij het leven en elimineren in een almaar hoger tempo de kostbare complexiteit ervan.

Als we meer naar de natuur kijken als een betekenisweb of een verbonden web van leven en we onszelf als onderling afhankelijk van al het andere leven zien, leidt dat tot heel andere verhalen waar we naar beginnen te leven. Dan maken we andere keuzes.

We krijgen heel andere systemen en symptomen als we inzien dat het welzijn van anderen ons eigen welzijn beïnvloedt en ons eigen welzijn deel is van al het andere leven om ons heen.”

Dat sluit ook aan bij de inzichten die innovatiebioloog Leen Gorissen op Re-story deelde om duidelijk te maken dat we in een wereld die niet alleen vluchtig, onzeker, complex en ambigu, maar ook onderling afhankelijk en genest is.

Het Zelfzuchtige Gen

Jeremy Lent noemt Richard Dawkins de misschien wel meest invloedrijke levende wetenschapspopularisator. Zijn bestseller Het Zelfzuchtige Gen populariseerde het idee dat mensen egoïstisch moeten zijn.

Dawkins betoogde dat meedogenloos egoïsme een hoofdeigenschap is van een succesvol gen en dat onze genen er daardoor al miljoenen jaren in slagen te overleven in een wereld die bol staat van concurrentie.

En dat, hoe graag we dat ook anders zien, universele liefde en het welzijn van de soort begrippen zijn die in de evolutie nu eenmaal niet zinnig zijn.

Omdat Jeremy Lent in zijn boek wetenschappelijk vakkundig gehakt maakt van het populaire werk van Dawkins, ben ik benieuwd wat kan gebeuren als Het betekenisweb - toch ook een bestseller - hetzelfde aanzien en dezelfde status verwerft als Dawkins boek.

Jeremy: “Wat Richard Dawkins deed was een stem geven aan de tijdgeest. Het feitelijke kernbegrip leefde al in de samenleving en door het te populariseren werd zijn boek een bestseller.

Hij populariseerde de wetenschappelijke revolutie die was ingezet met wetenschappers als René Descartes en Thomas Hobbes, die de basis voor het huidige mechanistische wereldbeeld hebben gelegd.

Maar het idee dat egoïsme en hebzucht de drijvende krachten achter de evolutie zijn, en om die reden een zekere onderliggende deugdzaamheid bezitten, is al zeker een eeuw terug ingeburgerd geraakt toen Darwins evolutietheorie algemeen ingang vond.

Het grote verschil met Het betekenisweb, dat inderdaad diametraal tegenover het gedachtegoed van Richard Dawkins zelfzuchtige gen staat, is dat mijn boek ideeën bevat die nog veraf staan van de mainstream.

Dat is aan het verschuiven: meer en meer mensen proberen deze ideeën te begrijpen en het is slechts een kwestie van tijd totdat dit nieuwe, meer levensbevestigende wereldbeeld het door Richard Dawkins gepopulariseerde huidige mechanistische wereldbeeld overneemt.

Ik zou graag denken dat dit al het geval is, maar als we kijken naar wat op dit moment in de wereld gebeurt, is het voor mij niet duidelijk of dit nieuwe wereldbeeld van onderlinge afhankelijkheid echt de vooruitgang boekt die het zou moeten boeken.

Iemand als de natuurkundige Fritjof Capra schreef in de jaren tachtig van de vorige eeuw, een jaar voor het verschijnen van Het Zelfzuchtige Gen in 1976, in zijn boeken De Tao van de Fysica en The Turning Point al over soortgelijke ideeën, maar die hebben niet de vaart en aanhang gekregen die ze nodig hebben om dingen te veranderen.”

Tree - Orpha Vercruysse (The Souls of Inanimate Things)

Hoe wereldbeelden veranderen

“Toch is het niet allemaal kommer en kwel,” schept Jeremy hoop. “Bij mijn vorige boek heb ik onderzocht wat ervoor zorgt dat wereldbeelden veranderen.

Dat leerde me dat een wereldbeeld verandert als iets gebeurt dat de autoriteit van de mensen die het wereldbeeld uitdragen - de mensen met intellectuele, politieke en economische macht - ondermijnt.

Zo veranderde in China het wereldbeeld van onderlinge verbondenheid, het respecteren van de voorouders en een zeer diepe traditie van confucianisme toen het Westen met zijn nieuwe technologieën de Chinese cultuur vernederde en vernietigde.

Vanaf de Opiumoorlogen in de negentiende eeuw accepteerden nieuwe opgroeiende generaties Chinezen het oude wereldbeeld niet meer. Ze vonden het een hoop onzin en wendden zich tot het westerse wereldbeeld. Zo transformeerde op korte tijd een wereldbeeld dat in China al duizenden jaren stabiel was.

Op dit moment bevinden wij ons in een soortgelijke situatie. Het dominante wereldbeeld dat gebaseerd is op misvattingen over zelfzuchtige genen, de afscheiding van elkaar en de natuur als een machine begint af te brokkelen als gevolg van zijn eigen tegenstrijdigheden.

We zien in dat klimaatverandering en de onvoorstelbare ongelijkheden in de wereld voortkomen uit ons wereldbeeld van extractie en uitbuiting dat in de hele wereld wordt toegepast.

Nieuwe generaties, zoals de Greta Thunberg-generatie en andere jonge mensen zeggen, net als de Chinese jongeren honderd jaar geleden: ‘We pikken dit niet, er klopt iets niet in wat ons verteld wordt’.

Zij zijn op zoek naar iets anders. Daarom heb ik het gevoel dat de ideeën uit Het betekenisweb, maar ook ideeën zoals die van Charles Eisenstein en nog veel andere zich ontvouwende ideeën, de ideeën zijn waar de jongere generaties naar op zoek gaan.

Daardoor vergroot de kans op een grote verschuiving die zal leiden tot een heel andere manier om onze menselijke samenleving te organiseren.”

De vraag wat er dan voor in de plaats komt, is waar de kracht van een alternatief wereldbeeld ingang kan vinden. Voor mij zou het concept van een ecologische beschaving zoals ik dat in Het betekenisweb voorstel een alternatief kunnen zijn. (Lees hier op Re-story hoe Jeremy Lent de ecologische beschaving voor zich ziet).

Zo’n werkelijk levenbevestigende beschaving betekent dat we voor vrijwel elk aspect van onze beschaving - onderwijs, technologie, stedenbouw, economie, financiën en wat dan ook - opnieuw moeten bekijken hoe het eruit ziet als we het werkelijk zo organiseren dat het in dienst staat van alle leven en voor iedereen de voorwaarden schept om te floreren en toekomstige generaties in staat stelt om nog heel lang op een bloeiende Aarde te gedijen.”

Coöperatie

Een van de redenen waarom deze transitie naar een andere manier om onze samenleving en alles wat daaraan vasthangt wezenlijk anders te organiseren zo traag en moeizaam verloopt, is volgens ons bij Re-story omdat we als mens uit elkaar zijn gespeeld.

We zijn geconditioneerd om individualistisch - zelfzuchtige genen - te zijn en elkaar als concurrenten te beschouwen. Bij Re-story zien we de toekomst echter als een gezamenlijke onderneming.

Zo’n toekomst, zo schrijft Jeremy Lent, vergt een faseovergang waarbij we het huidige mechanistische wereldbeeld vervangen door een levensbevestigend wereldbeeld dat gebaseerd is op de diepe erkenning van de onderlinge verbondenheid van de mensheid met de levende Aarde.

Een van de belangrijkste bevindingen van de moderne biologie, zo laat hij in zijn boek zien, is dat juist coöperatie, en niet zelfzuchtige concurrentie, de belangrijkste drijvende kracht is geweest achter elk van de grote evolutionaire transities die het leven de afgelopen miljarden jaren heeft doorgemaakt.

Het hele verhaal van de evolutie op Aarde kan volgens Jeremy dan ook worden opgevat als variaties op het thema coöperatie.

Gezonde ecosystemen omarmen samenwerking en concurrentie op meerdere niveaus, maar altijd binnen een context van harmonie ten opzichte van het hele systeem.

Dat coöperatie nodig is om vooruitgang te boeken, is voor veel mensen wel duidelijk. Waar mensen moeilijker in mee te nemen zijn, is dat we het nieuwe verhaal samen maken.

Mensen willen, gevoed vanuit het huidige wereldbeeld, graag een doel voor ogen hebben, terwijl het volgens ons eerder om het proces naar een nieuw verhaal gaat. Of, omdat ‘proces’ ook een term van het huidig dominante verhaal is: ‘de weg’ of zo je wil de Tao.

“Dat klopt helemaal!” beaamt Jeremy met klem. “Het nieuwe verhaal is niet iets dat een wijs persoon ons gaat vertellen, het is iets dat we allemaal samen collectief creëren.

Dat is heel moeilijk omdat we allemaal zijn opgegroeid in een maatschappij die ons niet de vaardigheden heeft gegeven om op een coöperatieve manier samen te werken. Dat zijn nieuwe vaardigheden die we nog moeten leren.

Het goede nieuws is dat er beproefde manieren zijn om dat te doen. In de tijd dat we als nomadische jagers-verzamelaars leefden, werkten we samen.

Het maakt het deel uit van onze geëvolueerde menselijke erfenis: we geven om elkaar en we voelen diep aan dat we deel zijn en willen uitmaken van een gemeenschap. En dat we ons daardoor beter voelen.

We hoeven dit nieuwe collectieve bewustzijn dus niet te ontwikkelen, we kunnen het in slechts een generatie of twee verwezenlijken.”

Landscape - Orpha Vercruysse (The Souls of Inanimate Things)

Cirkel van compassie

Daar zijn we nog niet, als je kijkt naar de almaar meer polariserende wereld van vandaag, ziet ook Jeremy.

Jeremy: “Wat we vandaag zien, is dat hoe beter mensen opgeleid zijn, hoe vaardiger ze zijn in het versterken van hun eigen standpunt. We zullen het systeem zoals het nu is, echter nooit transformeren door intellectuele argumenten in te brengen.

We moeten niet kijken naar wat de ander zegt, maar naar wat ons op een dieper niveau met elkaar verbindt en kijken naar waarom de ander zegt wat hij zegt.

Wat is het gevoel van Dukkha - het gevoel van ontevredenheid of bezorgdheid - waar de ander een antwoord op zoekt? Wat wil hij echt van het leven?

Dan zie je dat we als mensen niet zoveel van elkaar verschillen. We willen ons allemaal geliefd, veilig en verbonden voelen en het gevoel hebben dat we iets bijdragen aan de wereld. (Dat is ook wat marktonderzoeker Jan Callebaut ons in dit interview over het DNA van Vlaanderen vertelde.)

Als we Dukha bij onszelf en bij anderen erkennen, kunnen we vanuit nieuwsgierigheid tot Sukha komen. “Niet winnen van elkaar, maar winnen met elkaar.”

Het gevoel van afgescheidenheid dat onze cultuur ons oplegt, speelt een grote rol voor het gevoel van Dukkha - het lijden - van mensen in de westerse beschaving.

‘Het is ‘een soort optische illusie van het bewustzijn, een gevangenis die ons beperkt tot onze persoonlijke verlangens en tot genegenheid voor een paar mensen die ons nastaan’, haalt Jeremy Lent in Het betekenisweb de woorden van Albert Einstein aan.

Deze illusie is echter niet onze enige optie. ‘Onze taak is erin gelegen’, aldus Einstein, 'om ons te bevrijden uit deze gevangenis, door onze cirkel van compassie uit te breiden tot ze alle levensvormen en de gehele natuur in al haar schoonheid omvat.’

Het kan wél anders.

The Souls of Inanimate Things
De beelden in dit verhaal komen uit de serie The Souls of Inanimate Things van kunstenaars Orpha Vercruysse en Karolien Verheyen.

De titel is ontleend aan het boek 4321 van de Amerikaanse auteur Paul Auster. Daarnaast liet het tweetal zich inspireren door het animisme, de Japanse cultuur en het leven van bomen.

Met de reeks The Souls of Inanimate Things, die bestaat uit schilderijen en teksten (in deze Re-story brief is ook een tekst opgenomen), willen Orpha en Karolien de ziel van dingen erkennen.

“Als we beseffen dat objecten een ziel hebben, zouden we ze dan nog zo makkelijk weggooien als we nu doen? Veel van de miserie van vandaag gaat gepaard met ontzieling.

Van dingen, maar ook van dieren en mensen. Door mensen te depersonaliseren, te ontzielen, zien we de golf van geweld die momenteel door de wereld gaat. We maken allemaal - dingen, bomen, oceanen, dieren en mensen - deel uit van het bezield betekenisweb.”

Het betekenisweb
Het boek Het betekenisweb De integratie van wetenschap en wijsheidstradities in een zoektocht naar onze plek in het universum van Jeremy Lent is naar het Nederlands vertaald door Gertjan Cobelens en uitgegeven door Uitgeverij 4eco. ISBN 9789062245604, hardcover, 596 pagina’s. Je kan het boek hier online bestellen bij Epo Uitgeverij of ga naar je lokale boekenwinkel.

Meer over Jeremy Lent

Een vraag aan jou voordat je hier vertrekt …

Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met je doen. Het gaat niet alleen om bereiken, maar vooral om beraken.

Van betekenis zijn, hoe ziet dat eruit in jouw leven?

We horen het graag van je in de comments hieronder …

📖 Jeremy Lent: “Het nieuwe verhaal is niet iets dat een wijs persoon ons gaat vertellen, het is iets dat we allemaal samen collectief creëren”