📖🎧 We hebben niet te weinig huisdokters, we hebben te veel zieken
Er liggen verschillende boeken op het bureau in de shiatsu-praktijk van Frans Copers in hartje Gent als we bij hem aanschuiven voor een gesprek over macrobiotiek. Deze boeken illustreren dat van deze vijfenzeventigjarige elder heel wat te leren valt. “Ik ben ervan overtuigd dat voeding fundamenteel is voor je denken, voor je filosofie en voor je psychologie.”
Frans Copers in zijn shiatsu-praktijk in Gent
De aanleiding voor het gesprek met Frans Copers is het interview met vegetarisch kok Peter Vandermeersch, waarin hij ook aan macrobiotiek refereert.
Zelf macrobioot wil ik daar graag meer over weten en vertellen. Als startpunt heb ik het boek Makrobiotiek - nog in de oude spelling - van Michio Kuski meegenomen.
Het boek is een inleiding tot de principes van gezondheid en geluk via een eetpatroon, dat berust op een allesomvattende levensvisie: de macrobiotiek.
Macrobiotiek is de weg van gezondheid, een lang leven en geluk in de ruimste zin van het woord.
Macrobiotiek is geen religie. Geen medische wetenschap. Geen revolutionaire beweging. Het is een levenswijze, gebaseerd op het intuïtieve gezonde verstand.
Daarom is macrobiotiek sinds het begin van de mensheid door de meeste mensen onbewust in praktijk gebracht. Helaas heeft de moderne mens, met name de laatste decennia, deze aangeboren intuïtie verloren.
Dit leidde tot diverse fysieke en mentale storingen, met als uiteindelijk gevolg sociaal verval en ernstige degeneratie.
Begrip en toepassing van de macrobiotische levenswijze worden door Michio Kushi, maar ook door Frans Copers en Peter Vandermeersch, als een redmiddel gezien om de huidige crisis om te zetten in een voortzetting van de evolutionaire ontwikkeling van de mens op aarde.
🎧 Luisteren
Het interview dat ik met Frans Copers had, kan je ook beluisteren. Je kan Frans horen vertellen via Soundcloud (hieronder) of in je favoriete podcastapp zoals Spotify en Apple Podcasts.
Vakantie in Boston
Bij Frans Copers kwam macrobiotiek al in zijn studententijd in zijn leven. Frans: “Dat was in 1967. Ik was geneeskundestudent en werkte in het eerste vegetarisch-macrobiotisch restaurant van Gent van kunstenaar en Gentse Feesten-organisator Walter De Buck.
Ik werkte daar om een centje bij te verdienen en kreeg 's middags en 's avonds gratis eten. Op een dag kwam Marc van Cauwenberghe bij me aan tafel zitten.
Hij bleek een jonge arts te zijn die net terugkwam uit Boston waar hij les had gevolgd bij Michio Kushi. Marc was de eerste die me macrobiotiek op een logische en verstandige manier kon uitleggen zonder filosofisch-esoterisch te worden.
Wat hij me exact vertelde weet ik niet meer, maar bijvoorbeeld over yin en yang. Er is warm en koud, hoog en laag, geconcentreerd en ijl, vaste materie en ijle lucht … Zo kan je bijvoorbeeld de aggregatietoestanden van materie klasseren van yin naar yang.
Ik vond dit zo boeiend dat ik dacht: ik ga in de vakantie eens naar Boston om te zien of daar wat te leren valt. Mijn plan was om daar een maand te blijven, dat werden uiteindelijk zes maanden.
Wat ik leerde, is dat we in het Westen gefixeerd zijn op het genezen van kwalen die er al zijn, maar dat preventie en gezonde voeding belangrijker zijn.
Ik vond dat zodanig fundamenteel dat ik de richting van preventieve en Oosterse gezondheidszorg ben uitgegaan.”
Chronisch ziek
Frans: “Niet dat mensen genezen niet belangrijk is natuurlijk, want op dit moment zitten we met het spijtige geval dat heel veel mensen ziek worden.
Veel kwalen van deze tijd worden geweten aan de ouder wordende bevolking, alsof ouder worden per definitie ziek worden is. Ik vind dat absurd.
Natuurlijk komt er een beetje sleet op, ook bij mij, ook bij mijn vrouw. Tegelijk hoeft het niet. Laatst hoorde ik dat slechts een op de vijf van de vijfenzestigplussers geen chronische ziektes heeft.
Dat wordt vastgesteld, maar te weinig wordt de vraag gesteld hoe we dat kunnen voorkomen.
Met de verkiezingen voor de deur hoor je zeggen dat we zeker niet mogen besparen op de sociale zekerheid. Maar daar is juist heel veel besparing mogelijk. Door mensen gezonder te laten eten en leven.
Sinds corona wordt daar iets meer belang aan gehecht, maar het is onvoorstelbaar hoe weinig interesse mensen hebben om hun lichaam, hun instrument, in goede conditie te houden.
Zelfs de conditie van mijn eigen studenten, ik ben net terug uit Frankrijk, is lamentabel. Zij zijn tussen de veertig en vijfenveertig jaar en zijn zo stram en stijf als iets, ze zijn obees en hebben klachten hier en klachten daar.
Ik vind het verbijsterend hoe weinig belang mensen hechten aan het in orde houden van hun gezondheid. Voor mij is dat fundamenteel.
Het is nu al meer dan vijftig jaar dat ik een macrobiotische leefwijze toepas en dat heeft mij geen windeieren gelegd, en de Staat ook niet. Ik denk dat mijn medisch dossier op een A4-tje past.
Macrobiotiek is geen ascese - onthouding van alle genot. Macrobiotiek is gewoon verstandig met de dingen omgaan, zodanig dat je nog meer kan genieten.
Ik ben ondertussen vijfenzeventig jaar en ik kan niet zeggen dat ik nog 1m80 hoogspring zoals vroeger. Maar in de trein in Frankrijk hielp ik een man, die zeker twintig jaar jonger was dan ik, zijn koffer op de rekken krijgen.
Niet om op te scheppen, maar het is toch duidelijk: mensen zouden toch moeten weten dat dat op oudere leeftijd ook nog mogelijk is.”
Platte materialist
Ook Michio Kushi is in het boek Makrobiotiek vrij stellig over het verband tussen voeding en onze fysieke en mentale gezondheid. Vandaag blijkt dat 2,3 miljoen Vlamingen antidepressiva, slaap- en kalmeermiddelen slikken.
Frans: “Zeker, zeker. Laatst las ik dat als je de voeding van honden verandert, hun microbioom verandert. Dat is bij mensen niet anders.
Als je de voeding van mensen verandert, verandert hun microbioom. Als je microbioom verandert, verandert je denken.
Dat zijn dus zuiver materialistische oplossingen. Men zegt dat macrobiotiek een filosofie is, maar ik ben een platte materialist: begin met je voeding te veranderen omdat je, als je je voeding niet verandert, bij wijze van spreken de verkeerde beestjes eten geeft.
Ik ben ervan overtuigd dat voeding fundamenteel is voor je denken, voor je filosofie en voor je psychologie.
Daar bestaan ook genoeg boeken over. Er is een boek uit de jaren zeventig: Sugar and the Criminal Mind van Jerome Irving waarin wordt gesteld dat je door suiker te eten een verkeerde denkwijze krijgt.
Men heeft daar in Portugese gevangenissen onderzoek naar gedaan. Door gezonde, volwaardige voeding met voldoende mineralen en vitamines en minder suiker te geven, bleek dat de gevangenen minder agressief werden en dat meer rust ontstond.
In Japan heet macrobiotiek Washoku: voeding voor harmonie. Niet alleen harmonie intern, maar ook harmonie extern. Als het gedrag van mensen verandert, creëer je ook maatschappelijk harmonie.
Iemand die zich slecht in zijn vel voelt, is sneller agressief. De laatste tijd wordt alle vijf voet iemand neergestoken. Waarom is dat? Omdat die mensen zich gefrustreerd voelen.
Waarom zijn ze gefrustreerd? We gaan nooit tot het einde van de redenering. We zeggen dan dat ze gefrustreerd zijn omdat ze gepest zijn. Er zijn wel meer mensen die gepest worden. Ik ben ook weleens gepest in mijn leven.
Maar dat is toch geen reden om andere mensen met messen te gaan neersteken. Wij gaan er in de macrobiotiek vanuit dat voeding daar de basis van is.
Macrobiotiek is dus niet zozeer een filosofie of een denkwijze, het is een visie op de werkelijkheid. Die visie is wat mij betreft zeer praktisch.
Praktisch, omdat het eigenlijk niet zo moeilijk is. Als je de wetenschap erbij haalt, zie je ook dat het eigenlijk niet zo moeilijk is.”
Het is waar dat wij alleseters zijn, maar er zijn proporties. De Wereldgezondheidsorganisatie adviseert maximaal vijfhonderd gram vlees per week. In een restaurant in Frankrijk kon je een steak eten van een halve kilo. Op één dag, tijdens één maaltijd!
Sommige mensen willen het gewoon niet weten. Helaas ook veel van onze boeren niet. De Europese Gemeenschap moet stoppen met het afraden van vlees eten, zeggen zij. Zo komen we nergens.
In de jaren zeventig van de vorige eeuw werd tegen een van mijn cliënten gezegd: ‘maar mevrouw, waarom wil u uw voeding veranderen? De moderne wetenschap is zodanig geëvolueerd dat voeding geen enkele rol meer speelt’.
Nu, vijftig jaar later, komen ze daar op terug. Dat is dus wel een probleem: als alles eerst wetenschappelijk bewezen moet worden, loop je voortdurend achter de feiten aan.
Macrobiotiek is in eerste instantie niet echt wetenschappelijk bewezen. Het is empirisch, gebaseerd op ervaring van een deel van de Japanse bevolking, die een van de oudste ter wereld is.
In Japan leven de meeste honderdjarigen en in Okinawa, in het zuiden van Japan, leven de meeste honderdjarigen van Japan.
Ik heb hier het boek The Okinawa Way, samengesteld door wetenschappers die de Japanse eetgewoonten hebben onderzocht. Dat is macrobiotiek.
Een van de principes in de macrobiotiek is ‘hara hachi bu’: vul je maag nooit voor meer dan tachtig procent, dus altijd matig eten.
Nog een basisprincipe is dat de kwaliteit wordt bepaald door de kwantiteit. Dus zelfs als je teveel gezonde voeding eet, kan het je gezondheid ook schaden.”
Wetenschap loopt achter de feiten aan
Frans: “De wetenschap geeft uitleg aan wat de macrobiotiek eigenlijk zegt. In 1984 heeft professor De Slypere aan de Universiteit van Gent onderzoek gedaan naar macrobiotiek.
Hij was endocrinoloog en voor zijn doctoraatsthesis wilde hij een onderzoek doen naar de relatie tussen hormoonspiegels en kanker. In zijn voorstudie stelde hij vast dat er al veel studies waren.
Om iets nieuws toe te voegen, ging hij op zoek naar een relatie tussen hormoonspiegels, voeding en kanker. Hij had twee groepen geselecteerd: vegetariërs en niet-vegetariërs.
Onder de vegetariërs zei een aantal mensen: ‘we zijn geen vegetariërs, we zijn macrobioten’. Vegetarisme en macrobiotiek is niet helemaal hetzelfde. In macrobiotiek is vlees niet per se verboden.
Hij heeft dan drie groepen gemaakt en de macrobioten kwamen als beste uit zijn onderzoek naar voren. De gemiddelde leeftijd van de macrobioten was 54 jaar, maar het onderzoek stelde vast dat zij de bloedkwaliteit van adolescenten hadden.
Natuurlijk is voeding geen absolute zekerheid. Ook omgevingsfactoren, genetische factoren en vooral de chemische vervuiling van onze maatschappij spelen een rol.
Dat begint men meer en meer te beseffen. Achteraf stelt men dat dan vast, omdat de wetenschap altijd achter de feiten aanloopt. Neem het boekje Het red uw leven dieet van Dr. Reuben. Dat gaat over het belang van vezels.
Er zal geen wetenschapper of diëtist zijn die het belang van vezels voor de darmtransit zal ontkennen.
Aan het einde van zijn boekje zijn bladzijdenlang verwijzingen naar onderzoeken opgenomen. Het oudste onderzoek dateert van de jaren dertig van de vorige eeuw.
Weet je wanneer officieel wetenschappelijk is bewezen dat vezels belangrijk zijn? In 1976. Veertig jaar later. Dus de wetenschap heeft veertig jaar nodig om iets te bevestigen.
Had ik op de wetenschap gewacht om gezonder te gaan eten, was ik misschien al dood of had ik ook een chronische ziekte.”
Suiker is gif
Frans: “In zijn boek legt Dr. Reuben uit dat je darmen een chemische fabriek zijn, waar bij een ongezond voedingspatroon allerlei toxische stoffen geproduceerd kunnen worden die kankerverwekkend zijn.
Hoe in plaats van verteringsprocessen rottingsprocessen ontstaan met stoffen als putrescine en cadaverine die allerlei kankers veroorzaken en vasoconstrictorische effecten hebben, zoals een hoge bloeddruk.
En dan als laatste suiker. In de Knack heeft een aantal jaar geleden een artikel gestaan met de titel 'Suiker is gif', maar met al die donutwinkeltjes prolifereren de suikerdealers in hoge mate en al die jonge mensen die daarvoor in de rij staan.
Ik vind dat ongelofelijk. Men spreekt dan over het gsm-gebruik onder jongeren, maar men zoekt altijd een oorzaak waardoor men niets fundamenteels hoeft te veranderen. Dat is een probleem.”
Economische benadering van gezondheid
“Ik denk dat er verschillende oorzaken zijn”, vertelt Frans Copers me als ik hem vraag of hij een idee heeft waarom er geen werk wordt gemaakt van gezonde voeding en een gezonde leefstijl.
Frans: “De schrik voor verandering, de economische situatie. Dus gewoon geld, het kapitalisme. Hoewel de communisten niet veel beter waren.
Ook opvoeding en opleiding in onze maatschappij. De culturele en sportieve vakken worden minder en minder. Daardoor is een opleiding geen opvoeding.
We leiden mensen op om ze te laten functioneren in een economisch systeem. Men creëert eigenlijk een soort robotten.
Ik ben er absoluut van overtuigd dat een aantal groepen hun eigen belangen verdedigt. De farmaceutische industrie is daar eentje van. Hun eerste belang is niet mensen genezen, maar hun aandeelhouders plezieren.
Er zijn dus mensen die een zuiver economische benadering van gezondheid hebben. En dan horen we dat besparingen in de gezondheidszorg niet mogelijk zijn.
Die zijn wel mogelijk! Je zou daar miljarden kunnen besparen. Laatst stond in de krant: we hebben te weinig huisdokters. We hebben niet te weinig huisdokters, we hebben te veel zieken.
Laten we daar een keer fundamenteel iets aan doen. Dat is mijn idee en ik ben ervan overtuigd dat dat mogelijk is.
Een van de methodes zou kunnen zijn om de btw op alles dat ziekmakend is te verhogen, en de btw voor wat gezond is minimaal of zelfs nul te maken.
Idealiter zou onder een goede gezondheidszorg het budget voor sociale zekerheid moeten verlagen. We zouden geld moeten overhouden.
Is het fixatie of heeft het met de opleiding te maken dat we daar niet geraken. Hoeveel tijd wordt er in de artsenopleiding aan voeding en preventie besteed? Dat is nog altijd minimaal.”
Studeer, bekijk en vraag raad
Als je macrobiotisch wil gaan leven, hoe begin je daar dan aan wil ik van Frans weten. “Belangrijk is dat je het ook begrijpt”, zegt hij.
Frans: “Georges Ohsawa, de Japanner die macrobiotiek naar Europa bracht, zei: ‘de studie van macrobiotiek zonder de praktijk heeft geen zin, maar de praktijk zonder studie is gevaarlijk’.
Omdat je allerlei onevenwichten kan creëren. Strikte vegetariërs of veganisten kunnen bijvoorbeeld gemakkelijk een ijzertekort of een tekort aan vitamine B12 ontwikkelen.
Of als je het verkeerd aanpakt zoals een man die door drugsgebruik te yin was geworden en dat wilde compenseren door een halve liter zeer zoute sojasaus - yang - te drinken met een nierblokkade als gevolg.
Het is gevaarlijk als je de zaken onvoldoende bestudeerd hebt. Studeer, bekijk en vraag raad, en wees je bewust dat een van de basisprincipes van macrobiotiek ‘non-credo’ is: niet geloven.
Stel altijd dingen in vraag en vorm je eigen oordeel. Laat je inspireren, maar geloof niets blindelings en neem niets klakkeloos over. En vooral: observeer en ken jezelf.”
Groot leven
Frans: “Macrobiotiek is niet een set regeltjes die je jezelf moet opleggen, dan steek je jezelf weer in een gevangenis.
Macrobiotiek betekent ‘groot leven’, dus zoveel mogelijk vrijheid voor jezelf creëren binnen de beperkingen van de maatschappij.
Wat de praktijk betreft is het dikwijls voldoende om de dingen iets te verschuiven: eet wat minder suiker en vlees, eet wat meer groenten en fruit, eet wat meer volle granen.
Stapsgewijs verander je en merk je dat je lichaam en je denken ook veranderen. Dat je je veel beter gaat voelen.
Ga ook niet voor elk griepje of verkoudheid naar de dokter. Ik heb hier een boekje van Haruchika Noguchi: Colds and their benefits waarin hij schrijft dat verkoudheden reinigingsprocessen zijn en tegelijk je immuniteitssysteem trainen.
Mijn schoonmoeder zei altijd: ‘een verkoudheid is een zwaardere ziekte uitgespaard’. Dat is volkskennis, maar het klopt wel.”
Dankbaarheid
Frans: “Ik ben intussen natuurlijk misschien een beetje bevooroordeeld, maar als ik zie hoe de Japanners met elkaar omgaan, zeker in Okinawa. Dat is bijna de ideale wereld.
Iemand die financiële problemen heeft, wordt direct door de groep gesteund. Dat is het echte communisme: samen werken, samen leven. Elkaar helpen. Het altruïsme.
Laten we terugkeren naar Michio Kushi. Hij zei dat je egoïsme niet moet proberen te vernietigen, zonder je ego overleef je niet.
Hij zei: 'Je moet je egoïsme niet verkleinen, je moet je egoïsme vergroten’. Zodanig dat het inclusief wordt en je beseft dat je er bent dankzij de natuur, de omgeving en de anderen.
Daarom dat de Japanners als ze gaan eten ‘Itadakimasu’ zeggen. Een beleefde manier om iedereen - de kok, de aarde, eventueel de goden en de boeren - te bedanken die aan de maaltijd heeft bijgedragen.
Die cultuur van dankbaarheid is in Japan heel belangrijk.”
Shiatsu
Frans: “Wat die manuele technieken betreft, ook die heb ik toevallig leren kennen in de Verenigde Staten.
Toen ik terugkwam uit Boston ben ik eerst het restaurant Sou-en begonnen.
Maar ik gaf ook initiaties shiatsu, Japanse acupressuur. Toen er steeds meer belangstelling was om behandelingen te krijgen, heb ik het restaurant verkocht.
Als je een shiatsu-behandeling geeft, voelen mensen daar al snel het effect van: hun hoofdpijn minder, ze voelen zich lichter, hun rugpijn is wat beter, ze voelen zich plots warm in plaats van altijd koud. Dat zijn allemaal mogelijke effecten.
Als je je voeding echter verandert, dan duurt dat een paar weken en soms zelfs een jaar voor je merkbare effecten begint te voelen.
Om een voorbeeld te geven Dr. Ornish, een hartspecialist die ook raadgever op het gebied van gezondheidszorg van president Obama was, heeft bewezen dat door voeding, voedingssupplementen, shiatsu, meditatie en mindfulness aderverkalking - dat meestal als niet reversibel wordt beschouwd - op vier jaar tijd kan genezen.
Als je weet dat aderverkalking zich al in de puberteit begint te vormen dan besef je dat men op vier jaar tijd kan genezen wat iemand in veertig jaar tijd gecreëerd heeft. Maar mensen willen niet genezen in vier jaar tijd.
Mensen willen genezen in vier maanden, als het kan in vier weken, bij voorkeur in vier dagen en als het enigszins mogelijk is in vier minuten. Een pilletje en ze voelen het niet meer en denken dat ze genezen zijn.
Let op: ik zeg niet dat dat allemaal geen zin heeft. Voor bepaalde situaties zal dat belangrijk blijven.
Maar zoals iemand ooit zei: ‘als de dokters de diëtisten van morgen niet worden, worden de diëtisten van vandaag de dokters van morgen’. Ik denk dat dat waar is.
De impact van wat je eet heeft volgens de macrobiotiek daarom ook sociale gevolgen. In macrobiotiek wordt dat als heel belangrijk beschouwd.
Het idee is dat je door anderen te helpen ook jezelf helpt, omdat we allemaal samen eigenlijk één levend wezen zijn.”
Een vraag aan jou voordat je hier vertrekt …
Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met je doen. Het gaat niet alleen om bereiken, maar vooral om beraken.
Wat schaft de pot bij jou vanavond?
We horen het graag van je in de comments hieronder …