📖 Zebrabedrijven zijn cruciaal om de wereld in een andere richting te sturen

Mara Zepeda en Jennifer Brandel lanceerden een goede drie jaar geleden voor het eerst de term zebrabedrijven. Daarmee wilden ze zich vooral afzetten tegen de eenzijdige kijk van durfkapitalisten op de financiering van start-ups. Hun ideeën daarover legden alle mankementen van het heersende kapitalistische denken bloot en vormden de aanleiding voor de oprichting van Zebras Unite, waarvan Re-story vanuit Gent nu de Belgische Chapter wordt. Hoewel het voor veel mensen nog een redelijk abstract begrip is, begint de term zebrabedrijven stilaan te leven. En volgens ons is dat volkomen terecht, omdat zebrabedrijven de exponenten zijn van de ‘positive sum game’ die organisaties kunnen en zullen moeten spelen om hun eigen toekomst en die van de wereld te bestendigen. Een woordje uitleg.

De term ‘zebrabedrijven’ is in 2017 voor het eerst gebruikt door de jonge Amerikaanse onderneemster Mara Zepeda en de journaliste Jennifer Brandel. Zij ergerden zich aan de eenzijdige kijk van durfkapitalisten op de financiering van start-ups in de technologiesector.

Deze investeerders zijn volgens hen maar in één ding geïnteresseerd: het extreme kapitalisme dat voor start-ups zo vlug mogelijk een waardering van 1 miljard dollar nastreeft en gesymboliseerd wordt door de mythische eenhoorn.

Mara Zepeda en Jennifer Brandel benadrukten in hun Zebra Manifesto op Medium dat de fundamenten legde voor de oprichting van de Zebras Unite beweging, en waarvan Re-story vanuit Gent de Belgische Chapter wordt, hoe jammer ze het vonden dat de eenzijdige focus op de ‘eenhoornwaardering’ van 1 miljard dollar nogal wat ondernemingen met mooie toekomstperspectieven kansen ontnam om zich te blijven ontwikkelen.

“Een hele generatie ondernemers eigenlijk gefnuikt in hun ondernemingszin en creativiteit, omdat de enige boodschap leek te zijn dat ze eens in de zoveel maanden een succesvolle kapitaalronde moesten doen.”

Het was alsof bedrijven met een waardering van pakweg 500 miljoen dollar geen bestaansrecht hadden in het oog van de durfkapitaalfondsen. Volgens de pure kapitalistische logica waren die uit op zeer hoge rendementen en mikten ze dus op start-ups die ambities uitspraken om bedrijven als Google, Facebook en Uber achterna te gaan.

In één moeite door wezen de twee vrouwen erop dat de eenhoorncultuur volgens hen eigenlijk een hele generatie ondernemers gefnuikt heeft in hun ondernemingszin en creativiteit en dat met name vrouwelijke oprichters van start-ups leden onder die al te eenzijdige benadering.

Dit omdat de enige boodschap leek te zijn dat ze eens in de zoveel maanden een succesvolle kapitaalronde moesten doen om vooral te groeien én dat ze zeven jaar na elkaar de verliezen mochten opstapelen. Laat staan dat er gekeken werd naar wat de onderneming in kwestie aan schade voor mens en planeet aanricht om die heilige graal van 1 miljard te bereiken.

Dit falende financieringssysteem staat volgens hen symbool voor een heel denkpatroon dat kwantiteit belangrijker vindt dan kwaliteit. Dat kijkt naar consumptie in plaats van naar waardecreatie. Dat een snelle kapitaaluitstroom verkiest boven duurzame groei. Dat meer belang hecht aan aandeelhouderswinst dan aan het delen van het succes met alle stakeholders.

Kortom, dit systeem is gericht op disruptie en uitschakeling, niet op herstellen, cultiveren en verbinden. Eigenlijk toont het ook het gebrek aan langetermijnvisie zoals Roman Krznaric dat in zijn boek De goede voorouder beschrijft.

Het is absurd om vast te stellen dat het succes van start-ups lange tijd – en zelfs soms nog – niet wordt afgemeten aan wat ze werkelijk realiseren noch aan wat ze doen voor het opbouwen van een toekomstgericht model.

Enter zebra’s

Het essay van de twee jonge Amerikaanse vrouwen waarin ze de term zebrabedrijven lanceerden, en waarin ze dus een duidelijk onderscheid maakten tussen de wereld zoals hij is en de wereld die we nodig hebben, maakte heel wat los.

Naar eigen zeggen ontvingen ze honderden getuigenissen van ontwerpers en investeerders die het erover eens waren dat de tot dan gehanteerde normen voor de financiering van start-ups én alle andere gevolgen van dit model een ‘spel is dat niemand kan winnen’. Het is een ‘zero sum game’.

Mara Zepeda en Jennifer Brandel geloven heilig in grensoverschrijdende samenwerking, inclusie en diversiteit en kozen daarvoor de zebra als symbooldier. In tegenstelling tot eenhoorns zijn zebra’s geen mythische, maar zeer reële dieren, luidde hun redenering.

“Zebra’s hebben samenwerking hoog in het vaandel staan en stellen alles in het werk om niemand achter te laten.”

Zebra’s zijn zowel zwart als wit, en het gelijkwaardige belang van de zwarte en witte strepen staat voor financiële winst en maatschappelijke return in de vorm van een positieve impact op de samenleving.

Bovendien staan zebra’s erom bekend erg intelligent te zijn en een zeer sterk groepsgevoel te hebben. Ze hebben samenwerking hoog in het vaandel staan en stellen alles in het werk om niemand achter te laten.

Net als Mara en Jennifer zijn we er bij Re-story van overtuigd dat start-ups maar ook grote bedrijven zich daaraan moeten spiegelen, niet in de laatste plaats omdat dit eigenlijk de enige manier is waarop ze hun toekomst kunnen bestendigen. Het gaat om het spelen van een ‘positive sum game’, zoals Herman Toch en Ann Maes in hun gelijknamige boek beschreven. (Lees hier een interview dat ik met hen deed voor Bloovi)

Hun denken leidde dus ook tot de oprichting van Zebras Unite waarmee ze alternatieve en minder eenzijdig op technologie gerichte bedrijfsmodellen ontwikkelen voor de startende ondernemingen van morgen. Modellen die een evenwicht bieden tussen winst en purpose, die staan voor inclusie en diversiteit, die strijden tegen ongelijkheid en die circulair zijn in plaats van lineair.

“Ondernemingen kunnen met alternatieve en minder eenzijdig op technologie gerichte businessmodellen de transitie naar een samenleving gericht op samenwerking en verbinding versterken.”

Het zijn de bedrijven die volgens die modellen werken, die nog een wissel kunnen leggen op de sporen waarop nu een trein richting een economisch, ecologisch, maatschappelijk en democratisch deficit rijdt. Het zijn met andere woorden ondernemingen, en met name de mensen die er werken, die de sleutel in handen hebben om samen het tij te keren.

Zebra’s zijn ook belangrijker dan feniksen

In zijn jongste boek The Phoenix and the Unicorn breekt toekomstgoeroe en bestsellerauteur Peter Hinssen, die vroeger nochtans vaak de lof van de eenhoorns zong, vooral een lans voor de zogenaamde feniksbedrijven. Dat zijn de Walmarts, Volvo's, Disney's, Apple’s en Microsofts die er altijd weer in slagen zich aan de veranderende context aan te passen.

Ze weten zich volgens Hinssen, onder andere door goed naar de eenhoorns te kijken, altijd weer aan te passen, zodat ze klaar zijn voor the day after tomorrow.

In The Phoenix and the Unicorn focust hij op wat bedrijven moeten doen om te innoveren en legt hij veel innovatiecases onder de loep die tonen hoe traditionele bedrijven zichzelf als het ware ‘opnieuw’ weten uit te vinden. Tegelijk geeft het boek ook een boodschap over de eenhoorns: we kunnen niet anders dan onder de indruk zijn van wat de eenhoorns van deze wereld neerzetten.

“Ontluisterende verhalen maakten duidelijk dat eenhoornbedrijven vaak veel minder mythisch zijn dan ze soms zelf willen doen geloven.”

De verhalen van ondernemers die bereid zijn om risico’s te nemen en totaal nieuwe bedrijfsmodellen uit te proberen kunnen zeker inspirerend zijn, maar de magie ervan is de jongste tijd, om het zacht uit te drukken, toch een beetje weggeëbd.

Zeker na een aantal ontluisterende verhalen, onder meer over het coworkingbedrijf WeWork, werd duidelijk dat eenhoorns vaak veel minder mythisch zijn dan ze soms zelf willen doen geloven. Ook de zakenbladen The Economist en Trends maakten al hun bedenkingen bij de mythevorming van unicorns.

Heruitvinden buiten het bestaande kader

Toch is het veelzeggend dat uitgerekend Peter Hinssen, die in Vlaanderen naam en faam maakte door Silicon Valley te verheerlijken en er honderden Vlaamse bedrijfsleiders mee naar toe op bedevaart te nemen, in zijn nieuwe boek de aandacht richt op de feniksen in plaats van op de eenhoorns.

Het geeft aan dat ook hij aanvoelt dat we de economie de jongste jaren te vaak door een veel te eenzijdige bril bekijken. Dat we ‘succes’ enkel definiëren in de vorm van geslaagde kapitaalrondes bij startups en van de zwaartekracht tartende groei van scale-ups.

De transformatiekracht van de feniksen, die in sommige gevallen ook dinosaurussen zijn, is heel lovenswaardig. Ook na de coronacrisis zullen ondernemingen de kracht van de feniks nodig hebben om te verrijzen en zich opnieuw uit te vinden.

Maar precies daar knelt ook het schoentje. Dat opnieuw uitvinden, moet zoals Mara en Jennifer zeggen, verder gaan dan terugkeren naar alles wat zo vertrouwd is. Politici schuiven dezer dagen in rijen aan om te zeggen dat we terug een sterke economie nodig hebben. Maar was die economie wel zo sterk? Ze stuikte immers als een kaartenhuisje ineen door het virus.

Pijnlijk duidelijk kregen we te zien hoe afhankelijk de economie is geworden van de ‘fabriek’ China. Pijnlijk duidelijk kregen we te zien dat ze in essentiële sectoren gedragen wordt door mensen die daar in financiële en in algemene termen gesproken het minst waardering voor krijgen.

“De economie heruitvinden moet verder gaan dan terugkeren naar wat vertrouwd is.”

Moeten we echt terug naar een economie, die er ook al vóór corona voor zorgde dat in dit land bijna een half miljoen mensen thuis zitten omdat ze de ratrace niet meer aankunnen? Moeten we echt terug naar een economie die – wat men ook moge beweren – kwantiteit belangrijker vindt dan kwaliteit? Naar een economie die aandeelhouderswinst en kortetermijndenken belangrijker vindt dan welzijn en duurzame groei?

Momentum voor zebrabedrijven

Zebrabedrijven proberen oplossingen te vinden voor echte problemen in onze wereld en tegelijk bestaande falende sociale systemen te repareren. Zebrabedrijven proberen een evenwicht te vinden tussen winst en purpose, en ondersteunen de democratie, terwijl ze zich richten op het delen van macht en middelen.

Door dit te doen, creëren zebrabedrijven een eerlijkere en meer verantwoordelijke samenleving die helpt en geneest, door te luisteren naar de klanten en gemeenschappen die ze bedienen. Zebrabedrijven verdienen daarom ook al onze aandacht.

Zolang we echter welvaart enkel blijven bekijken in materiële termen en zolang 95% van de investeringen van de durfkapitalisten naar ondernemingen gaan die niet als zebrabedrijf gecatalogeerd kunnen worden, blijven de zebra’s - die trouwens niet zelden worden geleid door vrouwen - veel te vaak beschouwd worden als ondergeschoven kindjes.

Er moeten meer succesverhalen komen over zebrabedrijven die aantonen dat ‘beter voor mij’ en ‘beter voor de wereld’ wel degelijk kunnen samengaan. En die zijn er. Alleen komen ze in de traditionele media te weinig aan bod. Met Re-story staan we klaar om hun verhalen te omarmen en uit te dragen.

Een vraag voor je hier vertrekt

Wat ons interesseert is wat de Re-stories die we maken met jou doen!

Welk bedrijf is volgens jou een zebrabedrijf?